การพัฒนาวิธีการตรวจหาเซลล์มะเร็งในกระแสเลือดโดยวิธีการแยกเซลล์ด้วยสารแม่เหล็กร่วมกับการตรวจหาแอนติเจนบางชนิดของเซลล์มะเร็ง ด้วยแอนติบอดีที่ติดฉลากด้วยสารเรืองแสง

Abstract

การวิจัยนี้เป็นการพัฒนาวิธีการตรวจหาเซลล์มะเร็งจากเลือดของผู้ป่วยมะเร็ง ที่มารับการรักษาที่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยนเรศวร มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นการตรวจเพื่อคัดกรองหรือตรวจติดตามผู้ป่วยมะเร็ง ใช้วิธีการเจาะเลือดจากหลอดเลือดดำของผู้ป่วยประมาณ 10 มิลลิลิตร นำมาทำให้เม็ดเลือดแดงแตกและคัดแยกเม็ดเลือดขาวออกไปจำนวนหนึ่ง ให้คงเหลือเซลล์ที่แยกได้นำมาเก็บตรึงอยู่บนกระจกสไลด์ด้วยอุณหภูมิต่ำด้วยน้ำยาจากผู้ผลิตจำหน่าย ซึ่งน่าจะเป็นเทคนิคที่ช่วยทำให้เซลล์ที่ถูกตรึงอยู่บนกระจกสไลด์มีลักษณะของเซลล์สวยงามและสามารถเก็บรักษาไว้ในตู้เย็นได้นานหลายเดือนโดยที่สีย้อมยังคงสภาพดี ผู้วิจัยได้ทำการทดลองเก็บตัวอย่างเลือดจากผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่มาแล้ว 25 ราย และผู้ที่ได้รับการตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่ด้วยการส่องกล้อง colonoscope แล้วไม่พบความผิดปรกติ 12 ราย นอกจากนี้แม้ว่าในระยะแรกของการวิจัย คณะผู้วิจัยได้ทดลองเก็บเลือดจากคนปกติที่ไม่มีประวัติการเจ็บป่วยด้วยโรคมะเร็ง 2 ราย ผู้ป่วยมะเร็งเต้านม 2 ราย มะเร็งตับ 5 ราย มะเร็งท่อน้ำดี 1 ราย มะเร็งปอด 1 ราย และมะเร็งกระดูก 1 ราย โดยทำการย้อมแอนติบอดีต่อโปรตีน vimentin, cytokeratin, CD45, CDX2, CD31 และ CD34 ซึ่งจัดหาจากบริษัทผู้ผลิตต่าง ๆ เนื่องจากปัญหาในการทำลายเม็ดเลือดแดง ทำให้การย้อมเซลล์ไม่ได้ผลดี ผู้วิจัยจึงปรับปรุงสภาวะการทดลองใหม่เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ตลอดจนการปรับสภาวะการทดลองเรื่องการรักษาอุณหภูมิต่ำในขั้นตอนต่าง ๆ และการใช้แอนติบอดีที่ความเข้มข้นต่าง ๆ กัน และการตรวจดูด้วยกล้องจุลทรรศน์เรืองแสง แล้วตรวจเฉพาะรายที่เป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ ผลสำเร็จส่วนหนึ่งในการย้อมสไลด์เซลล์คือมองเห็นเซลล์ที่ย้อมติดแอนติบอดีเรืองแสงซึ่งส่วนใหญ่เป็นเม็ดเลือดขาวและพยาธิแพทย์ได้เป็นผู้ตรวจผลการย้อมเซลล์ ผลการตรวจหาเซลล์ที่ผิดปกติพบว่า มีอาสาสมัครที่เป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่เพียง 2 ราย ในจำนวนทั้งหมด 25 ราย ที่พบว่ามีเซลล์ที่มีลักษณะผิดปกติหรืออาจเป็นเซลล์มะเร็งคือเซลล์มีขนาดใหญ่ มีนิวเคลียสใหญ่กว่าเซลล์เม็ดเลือดขาวและย้อมติดแอนติบอดีที่มีความจำเพาะต่อโปรตีน CK20 และ CDX2 ซึ่ง CDX2 มีรายงานการวิจัยจากต่างประเทศว่ามีความจำเพาะต่อเซลล์ชนิด adenocarcinoma อย่างไรก็ตาม จากการตรวจด้วยวิธีการนี้ ในหลายรายพบว่ามีเซลล์ที่มีลักษณะผิดปกติแต่เนื่องจากเซลล์มีขนาดเล็กหรือใกล้เคียงเม็ดเลือดขาว จึงอาจสรุปได้ว่า จากโครงการวิจัยนี้ ตรวจพบเซลล์ที่ผิดปกติจากผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ใหญ่ เพียง 2 ราย และอาจพบเซลล์ที่มีลักษณะผิดปกติหรือไม่แน่ใจ ได้ในผู้ป่วยและผู้ที่ตรวจไม่พบมะเร็ง ประกอบกับมีค่าใช้จ่ายในการปั่นแยกและเก็บย้อมเซลล์ค่อนข้างสูงมาก วิธีการนี้จึงยังไม่เหมาะที่จะใช้เป็นการตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่