บทคัดย่อ
การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ความไม่สอดคล้องของนโยบายที่เกี่ยวเนื่องกับการเข้าถึงยาจำเป็นในประเทศไทย โดยใช้วิธีการวิเคราะห์ความสอดคล้องของนโยบาย (policy coherence analysis) ซึ่งเริ่มจากการรวบรวมนโยบายและกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องทั้งหมด จัดทำห่วงโซ่คุณค่ายาที่เหมาะสมกับประเทศไทยหารือผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและผู้แทนหน่วยงานที่รับผิดชอบแต่ละนโยบาย รวมถึงการวิเคราะห์เนื้อหาสำคัญของนโยบาย โดยที่กลุ่มนโยบายที่สนใจคือ สุขภาพ การค้าและเศรษฐกิจ และพิจารณาประเด็นทั้งที่สอดคล้องและไม่สอดคล้อง ช่องว่างของประเด็นที่พบและนำเสนอเพื่อให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและผู้เชี่ยวชาญให้ความเห็นในขั้นตอนสุดท้าย ผลการศึกษาพบว่า นโยบายที่เกี่ยวกับห่วงโซ่คุณค่ายาที่สำคัญมี 9 นโยบาย/กฎหมายระหว่างประเทศ และมี 24 นโยบาย/ยุทธศาสตร์/กฎระเบียบในประเทศ สำหรับนโยบายระหว่างประเทศ (Sustainable Development Goals) และในประเทศ (ยุทธศาสตร์ชาติและแผนปฏิรูป) มีความเชื่อมโยงกันในด้านสุขภาพแต่ไม่มีด้านการค้า สำหรับนโยบายในประเทศมี 2 กรณี คือ ในยุทธศาสตร์ชาติด้านเศรษฐกิจและการค้า และด้านสุขภาพ เห็นประเด็นสุขภาพในด้านการขยายเศรษฐกิจมากกว่าที่จะเห็นผลกระทบซึ่งกันและกัน ในกรณีความเชื่อมโยงระหว่างยุทธศาสตร์ชาติและนโยบายแห่งชาติด้านยามีความสอดคล้องกัน เช่นเดียวกันกับกฎหมายที่สัมพันธ์กับความตกลงระหว่างประเทศกรณีที่พบความไม่สอดคล้องของนโยบายจะเป็นในระดับการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติโดยเฉพาะในประเด็นของการกำหนดสิทธิพิเศษเพื่อจูงใจผู้ผลิต/ประดิษฐ์คิดค้นนวัตกรรมด้วยมาตรการทางภาษีและการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ รวมถึงราคาที่สถานพยาบาลจัดซื้อ เป็นการสมควรที่หน่วยงานรับผิดชอบจะได้ติดตามประเมินผลของนโยบายเหล่านี้ในด้านประสิทธิผล และการบรรลุเป้าหมาย
