การพัฒนาศักยภาพการป้องกันการเกิดเป็นวัณโรคในผู้ป่วยเอชไอวีที่มีการติดเชื้อวัณโรคระยะแฝงด้วยยาสูตรใหม่ ยาไอโซไนอะซิด/ไรฟาเพนตินวันละ 1 ครั้ง (4 สัปดาห์) เปรียบเทียบกับยาไอโซไนอะซิด/ไรฟาเพนตินสัปดาห์ละ 1 ครั้ง (12 สัปดาห์) (ปีที่ 1)

Abstract

วัณโรคยังคงเป็นปัญหาที่ก่อให้เกิดการเสียชีวิตในผู้ที่ติดเชื้อเอชไอวี ซึ่งการติดเชื้อเอชไอวีจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นวัณโรคมากขึ้น (100 เท่า) แม้ว่าการรักษาวัณโรคแฝงสามารถป้องกันการเป็นวัณโรคได้ประมาณ 60-90% แต่สูตรการรักษาวัณโรคแฝงในปัจจุบัน (สูตรยาไอโซไนอะซิด 9 เดือน) มีข้อจำกัดด้านความสม่ำเสมอในการรับประทานยาและอัตราการรับประทานยาจนครบในระดับต่ำ อันเนื่องมาจากระยะเวลาที่ยาวนาน ความกลัวต่อการดื้อยาไอโซไนอะซิดและการเป็นวัณโรคแฝงที่ไม่อาจรักษาให้หายได้ด้วยยาสูตรไอโซไนอะซิด โครงการวิจัยนี้ได้ประเมินความปลอดภัยและประสิทธิผลของการรักษาด้วยสูตรยาระยะสั้นแบบใหม่ในประเทศไทย ซึ่งเป็นประเทศหนึ่งที่มีการติดเชื้อวัณโรคร่วมกับติดเชื้อเอชไอวี วิธีการวิจัย: ผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ได้รับการรักษาด้วยยาต้านไวรัสมากกว่า 2 สัปดาห์ และไม่ได้ป่วยเป็นวัณโรค จากโรงพยาบาล 14 แห่งในประเทศไทย จะได้รับการสุ่มให้ได้รับยารักษาวัณโรคแฝงสูตร 1 HP: Arm A (ประกอบด้วยยาไอโซไนอะซิด 300 มิลลิกรัม กับยาไรฟาเพนติน 450–600 มิลลิกรัม วันละครั้งเป็นเวลา 4 สัปดาห์) หรือสูตร 3 HP : Arm B (ประกอบด้วยยาไอโซไนอะซิด 700-900 มิลลิกรัม กับยาไรฟาเพนติน 750–900 มิลลิกรัม สัปดาห์ละครั้งเป็นเวลา 12 สัปดาห์) อาสาสมัครจะได้รับการติดตามเป็นเวลา 3 ปี การวิเคราะห์ข้อมูลหลักของโครงการคือ การวินิจฉัยว่าเป็นวัณโรค หรือการเสียชีวิตจากวัณโรค หรือการเสียชีวิตโดยไม่ทราบสาเหตุ โครงการวิจัยนี้อยู่ระหว่างการดำเนินงานและมีแผนที่จะรับอาสาสมัครผู้ติดเชื้อเอชไอวี จำนวน 2,500 ราย อย่างไรก็ตามโครงการวิจัยนี้ ได้รับผลกระทบอันเนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 และการปนเปื้อนสารก่อมะเร็งของยาไรฟาเพนติน แต่อย่างไรก็ตามการปนเปื้อนนี้ได้รับอนุมัติจากคณะกรรมการอาหารและยาประเทศสหรัฐอเมริกา ว่ามีปริมาณการปนเปื้อนที่น้อยมากและมีผลต่อการก่อมะเร็งน้อยมากเช่นกัน การวิเคราะห์ข้อมูลปีที่ 1 จึงมุ่งเน้นไปที่อาสาสมัครที่ได้เข้าร่วมโครงการวิจัยแล้ว จำนวน 644 ราย ผลการศึกษา: โครงการวิจัยนี้มีอาสาสมัครเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น จำนวน 644 ราย (เพศชาย 86%), อาสาสมัคร 322 ราย ได้รับการสุ่มให้อยู่ในกลุ่มการรักษา Arm A หรือ Arm B ค่ามัธยฐานอายุของอาสาสมัครเท่ากับ 30 ปี (IQR 25-39) ค่ามัธยฐานของซีดี 4 ณ วันเข้าร่วมโครงการวิจัย เท่ากับ 300 (IQR 201-415) เซลล์/ลูกบาศก์มิลลิเมตร, และ 24% ของอาสาสมัครมีซีดี 4 ณ วันเข้าโครงการน้อยกว่า 200 เซลล์/ลูกบาศก์มิลลิเมตร อาสาสมัครทุกรายได้รับยาต้านไวรัสเอชไอวีแบบเม็ดรวมที่ประกอบด้วยยาทีโนโฟเวียร์ ไดโซโพรซิล ฟูมาเรต (ทีดีเอฟ)/เอ็มไตรซิตาบีน (เอฟทีซี)/อีฟาไวเรนซ์ (อีเอฟวี) ค่ามัธยฐานของระยะเวลาได้รับยาต้านไวรัสมาก่อนรับยาป้องกันวัณโรคแฝงเท่ากับ 1.3 เดือน ค่ามัธยฐานของระยะเวลาติดตามเท่ากับ 1 ปี ณ วันเข้าร่วมโครงการวิจัย พบว่า ไม่มีรายงานว่าอาสาสมัครเป็นวัณโรคหรือเสียชีวิต เกิดเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์เท่ากับ 6.1% (Arm A = 6.5% และ Arm B = 5.6%) โดยพบว่ามีภาวะตับอักเสบ (มีค่า ALT สูงขึ้น) (Arm A = 3.1% และ Arm B = 4%) อาสาสมัครที่มีภาวะตับอักเสบส่วนใหญ่จะไม่มีอาการ แต่ทราบได้จากการตรวจเลือดตามตารางการนัดหมาย มีผื่นขึ้น 0.8% (Arm A = 1.2% และ Arm B = 0.3%) มีอาสาสมัคร 1 รายที่เกิดอาการชาที่เท้า และเกิดผลข้างเคียงร้ายแรงในอาสาสมัคร จำนวน 10 ราย (Arm A = 0.9% และ Arm B = 2.1%) มีจำนวน 2 ราย ที่เกิดปฏิกิริยาการแพ้อย่างรุนแรง (เกิดผื่นและตับอักเสบ) ซึ่งทั้ง 2 รายนี้อยู่ในกลุ่มการรักษาแบบ Arm B อัตราการรักษาครบของกลุ่มที่ได้รับการรักษาแบบ Arm A และ Arm B คิดเป็นร้อยละ 93.2 และ 91.6 ตามลำดับ ปริมาณไวรัสเอชไอวีในเลือดที่น้อยกว่า 50 ก๊อปปี้ต่อมิลลิลิตร ณ สัปดาห์ที่ 48 หลังเริ่มยาป้องกันวัณโรคในกลุ่มการรักษาแบบ Arm A เท่ากับ 96% และกลุ่มการรักษาแบบ Arm B จำนวน 95.7% สรุปผล: ในการรักษาการติดเชื้อวัณโรคแฝง พบว่าทั้งกลุ่ม Arm A และ Arm B มีความสม่ำเสมอในการรับประทานยา มีการหยุดยารักษาก่อนกำหนดในอัตราต่ำและมีประสิทธิผลสูงในการป้องกันการเป็นวัณโรคจากการติดตามข้อมูลใน 1 ปี ไม่พบรายงานการเป็นวัณโรคหรือการเสียชีวิตเกิดขึ้น