ผลกระทบจากการระบาดของโรคโควิด 19 ต่อการทำกิจกรรมการดำเนินชีวิตและรูปแบบการให้บริการทางกิจกรรมบำบัดที่ตอบสนองต่อยุคชีวิตวิถีใหม่

Abstract

การวิจัยนี้เป็นการศึกษาแบบผสมผสาน (mixed method) ประกอบด้วยการวิจัยเชิงปริมาณด้วยแบบสอบถามและการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการสนทนากลุ่ม เพื่อศึกษาผลกระทบของสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 (COVID-19) ต่อการทำกิจกรรมการดำเนินชีวิตของผู้รับบริการที่มีความบกพร่องทางร่างกาย ทางพัฒนาการและการเรียนรู้ ทางด้านจิตสังคมในทุกช่วงวัย และศึกษาผลกระทบของสถานการณ์โรคโควิด-19 ต่อการปรับเปลี่ยนรูปแบบการให้บริการทางกิจกรรมบำบัดเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของผู้รับบริการทั้งในสถานพยาบาลทั่วไปและเฉพาะทาง ทั้งในภาครัฐและเอกชน รวมถึงการศึกษารูปแบบการฝึกปฏิบัติงานทางคลินิกของนักศึกษาที่ต้องเปลี่ยนไปให้เข้ากับสถานการณ์ กลุ่มตัวอย่างเป็นนักกิจกรรมบำบัดที่เข้าร่วมตอบแบบสอบถาม จำนวน 153 คน และที่เข้าร่วมการสนทนากลุ่ม จำนวน 45 คน ผลการศึกษาพบว่า สถานการณ์โรคโควิด-19 ทำให้ผู้รับบริการถูกจำกัดโอกาสในการทำกิจกรรมการดำเนินชีวิต อันเนื่องมาจากสิ่งที่อยู่นอกเหนือการควบคุม (occupational deprivation) โดยเฉพาะการเข้าร่วมกิจกรรมในสังคมและชุมชน รวมถึงกิจกรรมในการดูแลจัดการสุขภาพของตนเอง การให้บริการทางกิจกรรมบำบัดในช่วงสถานการณ์โรคโควิด-19 มี 3 รูปแบบ ได้แก่ ในหน่วยงาน (onsite) ระบบบริการทางกิจกรรมบำบัดทางไกล (online or telehealth) และแบบผสมผสาน (hybrid) โดยใช้สื่อเทคโนโลยีสารสนเทศและโทรคมนาคม หรือสื่อสังคมออนไลน์ บริการที่ทำเพิ่มขึ้นจากเดิม ได้แก่ การพัฒนาระบบติดตามผู้ป่วยอย่างต่อเนื่องผ่านทางโทรศัพท์ ไลน์ วิดีโอคอล การประเมินความสามารถ การบำบัดฟื้นฟูโดยการให้กิจกรรมในบริบทจริง การให้คำปรึกษาและฝึกสอนทักษะแก่ผู้ดูแล รวมถึงมีการพัฒนาสื่อนวัตกรรมเพื่อสื่อสารโปรแกรมและให้ความรู้กับผู้รับบริการในหลายช่องทาง นอกจากนี้ยังมีบริการที่เกิดขึ้นใหม่ ได้แก่ ให้คำปรึกษาการปฏิบัติตัวในช่วงสถานการณ์โรคโควิด-19 การสอนเทคนิคปรับพฤติกรรมเด็กขณะเรียนออนไลน์ให้กับผู้ปกครอง การให้คำปรึกษาการจัดการตนเองและจัดการเวลา การจัดกิจกรรมกลุ่มแบบผสมผสานในหน่วยงาน โดยมีปัจจัยสนับสนุนและอุปสรรค คือ นโยบายขององค์กร ความพร้อมและความเพียงพอด้านอุปกรณ์สนับสนุนสำหรับการบริการสาธารณสุขทางไกลทั้งของหน่วยงานและของผู้รับบริการ ส่วนผลกระทบของสถานการณ์โรคโควิด-19 ต่อการฝึกปฏิบัติงานทางคลินิกของนักศึกษากิจกรรมบำบัด พบว่า การที่ไม่สามารถไปฝึกงานในบางหน่วยงาน จำนวนผู้ป่วยที่ลดลง ส่งผลให้ขาดประสบการณ์ทางคลินิก แนวทางการแก้ปัญหาเพื่อคงมาตรฐาน ได้แก่ ปรับเปลี่ยนรูปแบบการเรียนเป็นแบบผสมผสาน การจำลองสถานการณ์ออนไลน์ร่วมกับฝึกงานในผู้ป่วยจริง โดยตระหนักถึงการปฏิบัติตัวตามมาตรการ การปรับตัวกับสถานการณ์ ทักษะการสื่อสารที่ดีและทักษะการให้บริการสาธารณสุขทางไกล เพื่อให้นักศึกษามีคุณลักษณะในการเป็นนักกิจกรรมบำบัดที่ตอบสนองต่อสถานการณ์การแพร่ระบาดในอนาคต