การวิจัยเพื่อหาระยะเวลาที่เหมาะสมในการจำหน่ายผู้ป่วยโรคโควิด-19 กลับไปในชุมชน

Abstract

หลักการและวัตถุประสงค์ ประเทศไทยประสบปัญหาการระบาดของโรคโคโรนาไวรัสสายพันธุ์ใหม่ (โควิด-19) มาตั้งแต่ช่วงกลางเดือนมกราคม พ.ศ. 2563 จนถึงปัจจุบัน ผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการจะต้อง admit เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลเป็นผู้ป่วยใน อย่างไรก็ดี ปัจจุบันยังมีข้อมูลจำกัดเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างระยะเวลาในการพักในโรงพยาบาลกับพลวัตรของ viral load และอุบัติการณ์การติดเชื้อหรือการเปลี่ยนสถานะเซรุ่มของผู้สัมผัสใกล้ชิดร่วมบ้าน (incidence of sero-conversion of household close contacts) หลังจากที่ผู้ป่วยโควิด-19 ได้รับการอนุญาตให้กลับบ้านแล้ว ซึ่งข้อมูลดังกล่าวจะเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการป้องกันและควบคุมโรคโควิด-19 ได้ต่อไป โครงการวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) บรรยายลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างระยะเวลาการรักษากับการมีไวรัสที่สามารถแพร่เชื้อได้ในสารคัดหลั่งจากระบบทางเดินหายใจในผู้ป่วยโควิด-19 และ 2) บรรยายอุบัติการณ์ของการตรวจพบภูมิคุ้มกันต่อเชื้อ SARS CoV-2 ในเซรุ่ม (incidence of sero-conversion) ในกลุ่มผู้สัมผัสร่วมบ้านของผู้ป่วยโควิด-19 ภายหลังผู้ป่วยได้รับการปล่อยกลับบ้าน ระเบียบวิธีวิจัย ในส่วนของวัตถุประสงค์ที่ 1 ผู้วิจัยทำการศึกษาแบบ retrospective cohort study ในกลุ่มผู้ป่วยโควิด-19 ที่ได้รับการรักษาเป็นผู้ป่วยในของโรงพยาบาลสงขลานครินทร์และโรงพยาบาลสนามในช่วงต้นปี 2563 และได้ทำ nasopharyngeal swab tests อย่างน้อยสองครั้ง จัดเรียบเรียงข้อมูลเรื่องลักษณะของผู้ป่วยและผลการทดสอบ rRT-PCR จากระบบข้อมูลโรงพยาบาล (hospital information system) และส่งตัวอย่างที่เป็น leftover swab samples ไปที่ห้องปฏิบัติการกลางของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์เพื่อทำ viral culture โดยที่ตัวอย่างแต่ละหลอดจะมี anonymized unique ID โดยเฉพาะ จากนั้นทำการ merge ผลการทำ culture เข้ากับ data set ส่วนที่เหลือ และทำการวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธี descriptive statistics ร่วมกับ regression analyses. ในส่วนของวัตถุประสงค์ที่ 2 ผู้วิจัยทำการศึกษาแบบ prospective cohort study ในกลุ่มผู้สัมผัสร่วมบ้านใกล้ชิดของผู้ป่วยโควิด-19 ที่ได้รับการปล่อยให้กลับบ้านจากโรงพยาบาลสงขลานครินทร์ โดยนักวิจัยทำการติดต่อผู้ป่วยและขอรายละเอียดติดต่อผู้สัมผัสร่วมบ้าน จากนั้นจึงเชื้อเชิญผู้สัมผัสร่วมบ้านเข้าร่วมโครงการวิจัย หลังจากผู้สัมผัสร่วมบ้าน (อาสาสมัครในโครงการวิจัย) แสดงความยินยอมแล้ว ผู้วิจัยทำการสัมภาษณ์โดยย่อ และเก็บตัวอย่างเลือดในวันที่ผู้ป่วยโควิด-19 ได้รับการปล่อยกลับบ้าน หรือวันหลังจากที่ผู้ป่วยกลับบ้าน (Day 0) ในวันที่ 7 หลังจากได้รับการปล่อยกลับบ้าน (Day 7) และวันที่ 28 หลังจากที่ผู้ป่วยได้รับการปล่อยกลับบ้าน (Day 28) จากนั้นทำการวิเคราะห์ข้อมูลด้วย descriptive statistics ผลการวิจัย ในส่วนของวัตถุประสงค์ที่ 1 มีผู้ป่วยอยู่ในชุดข้อมูลของสถานพยาบาล 20 คน โดยผู้ป่วย 16 คน มีลักษณะตามเกณฑ์การคัดเข้าและมีข้อมูลเพียงพอ (n=ผู้ป่วย 16 คน) มีระยะเวลาการอยู่โรงพยาบาลมัธยฐาน 28 วัน และผู้ป่วยเกินครึ่งไม่มีตัวอย่าง nasopharyngeal swab ที่มีไวรัสเป็น (positive viral culture) เลย ส่วนในกลุ่มผู้ป่วยที่มีตัวอย่าง nasopharyngeal swab ที่มีผล positive อย่างน้อยหนึ่งครั้ง มีระยะเวลา มัธยฐานจากการ admit ถึงวันที่ตัวอย่างกลายเป็นลบอย่างต่อเนื่อง อยู่ที่ 10 วัน ในส่วนของค่า rRT-PCR ของผู้ป่วยในช่วงการรักษา มีความแปรปรวน (fluctuations) ค่อนข้างมาก แต่ค่า rRT-PCR cycle นั้นเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ และคงที่เมื่อเวลาผ่านไป 15 วัน โดยลักษณะของความเปลี่ยนแปลงของ cycle time นั้นต่างกันไป ระหว่างผู้ป่วยที่มี viable virus และไม่มี viable virus ในตัวอย่าง nasopharyngeal swab ในส่วนของวัตถุประสงค์ที่ 2 คณะผู้วิจัยทำการเชื้อเชิญผู้สัมผัสร่วมบ้านมาเป็นอาสาสมัครทั้งสิ้น 51 คน (n=อาสาสมัคร 51 คน) อาสาสมัครเกินครึ่งหนึ่งเป็นผู้หญิง อายุมัธยฐาน 51 ปี และส่วนมากไม่เคยมีประวัติอยู่ใกล้ชิดกับผู้ป่วยโควิด-19 ในครัวเรือน นับตั้งแต่เริ่มมีอาการจนถึงวันสัมภาษณ์ และไม่มีประวัติใกล้ชิดกับผู้ป่วยโควิด-19 รายอื่น ขณะนี้ยังรอผลการตรวจ serological testing อยู่ แต่ผลการตรวจ RT-PCR swab ในกลุ่มอาสาสมัคร (ไม่สามารถแสดงข้อมูลในงานวิจัยนี้ได้) ชี้ว่าไม่มีหลักฐานการติดเชื้อโควิด-19 ในกลุ่มผู้สัมผัสร่วมบ้านในระหว่างเข้าร่วมโครงการวิจัย อภิปรายและสรุปผล ในส่วนของวัตถุประสงค์ที่ 1 คณะผู้วิจัยพบว่า ผู้ป่วยอาจอยู่โรงพยาบาลเกินความจำเป็นในช่วงที่รับการรักษา อย่างไรก็ดี ผลการวิจัยนี้ควรได้รับการนำไปใช้อย่างมีวิจารณญาณและระมัดระวัง โดยคำนึงถึงข้อจำกัดของงานวิจัย อาทิเช่น ข้อจำกัดด้าน generalizability และการขาด statistical power ในส่วนของวัตถุประสงค์ที่ 2 การที่ตรวจ RT-PCR แล้วไม่พบหลักฐานการติดเชื้อ (ซึ่งผลดังกล่าวไม่สามารถตีพิมพ์ได้) เป็นตัวเสนอแนะว่าไม่มีการติดเชื้อโควิด-19 ในกลุ่มอาสาสมัคร ดังนั้นจึงยังไม่มีหลักฐานว่าแนวทางการรักษาผู้ป่วยที่ให้อยู่โรงพยาบาลอย่างน้อย 10 วัน นั้นไม่เพียงพอต่อการป้องกันการติดเชื้อโควิด-19 ในครัวเรือน อย่างไรก็ดี ผู้อ่านควรใช้วิจารณญาณพิจารณาถึงข้อจำกัดของการวิจัยว่าด้วย generalizability และผลของการฉีดวัคซีนโควิด-19 ในช่วงที่ทำการวิจัย ประกอบการตีความผลการวิจัยดังกล่าว