นำร่องการวิจัยสำหรับจีโนมิกส์ประเทศไทย: การศึกษาข้อมูลรหัสพันธุกรรมของผู้ป่วยมะเร็งชาวไทย

Abstract

โรคมะเร็งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งของประชากรไทย โดยมะเร็งเกิดจากความผิดปกติทางพันธุกรรมของเซลล์ การกลายพันธุ์ของยีนก่อมะเร็งที่พบสามารถแบ่งได้เป็น 2 ชนิด อันได้แก่ การกลายพันธุ์ที่เกิดขึ้นเองในเนื้อเยื่อปกติ (somatic mutation) ซึ่งจะตรวจพบได้ในเนื้อเยื่อที่ผิดปกติเท่านั้น และการกลายพันธุ์ที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม (germline mutation) สามารถพบได้ในทุกเนื้อเยื่อของร่างกาย ซึ่งมีความสัมพันธ์กับมะเร็งที่ถ่ายทอดในครอบครัวและพันธุกรรม โรคมะเร็งทางพันธุกรรมเกิดจากการถ่ายทอดยีนกลายพันธุ์จากรุ่นพ่อแม่ไปยังรุ่นลูก ผู้ป่วยกลุ่มนี้มีลักษณะไม่แตกต่างจากผู้ป่วยมะเร็งทั่วไป ทำให้ยากต่อการค้นหาผู้ที่มีความเสี่ยงสูงคัดกรองและป้องกันโรคแต่เนิ่น ๆ นอกจากนี้การศึกษาจีโนมของผู้ป่วยมะเร็งหลายชนิด พบว่า การกลายพันธุ์ของยีนที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมพบได้สูงถึงร้อยละ 12 โครงการวิจัยนี้จึงมุ่งเน้นการถอดรหัสพันธุกรรมของผู้ป่วยมะเร็งชาวไทยและสมาชิกครอบครัวที่เกี่ยวข้อง โดยเน้นที่มะเร็งที่พบได้บ่อย มีอุบัติการณ์ของมะเร็งชนิดที่ถ่ายทอดในครอบครัวสูง และมะเร็งที่ผู้ป่วยมีประวัติการเป็นมะเร็งในครอบครัว เพื่อทำการสร้างและรวบรวมข้อมูลรหัสพันธุกรรมของผู้ป่วยมะเร็งชาวไทย รวมถึงการพัฒนากระบวนการนำเทคโนโลยีจีโนมิกส์เข้าสู่ระบบสุขภาพ ฝึกอบรมแพทย์ และบุคลากรทางการแพทย์ให้มีความเข้าใจและสามารถนำการแพทย์จีโนมิกส์ไปใช้ได้จริงทางคลินิก โดยใช้การบูรณาการการตรวจวินิจฉัยด้วยเทคโนโลยีจีโนมิกส์ เข้ากับการดูแลรักษาผู้ป่วยมะเร็ง โครงการวิจัยทำการศึกษาการกลายพันธุ์ของยีนก่อมะเร็งจากเลือด ด้วยรูปแบบชุดตรวจหลายยีน (multi-gene panel test) โดยใช้เทคโนโลยี Next-Generation Sequencing (NGS) เพื่อรวบรวมและค้นหาผู้ป่วยมะเร็งที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม โดยจัดเก็บข้อมูลทางคลินิกและข้อมูลผลการตรวจทางพันธุกรรมในระบบฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ จากการศึกษาโดยใช้แบบแผนกระบวนการวินิจฉัยแบบจีโนมิกส์ พบการกลายพันธุ์ของยีนก่อมะเร็ง ชนิด pathogenic และ likely pathogenic variants สูงถึงร้อยละ 16 จากจำนวนผู้ป่วยทั้งหมดที่ได้รับการตรวจ ทั้งสิ้น 2,535 ราย ซึ่งจากผลดังกล่าวสามารถช่วยในการค้นหาสมาชิกในครอบครัวที่มีโอกาสเกิดมะเร็งได้แต่เนิ่นๆ และป้องกันการเกิดโรคมะเร็งในสมาชิกครอบครัวของผู้ป่วยกลุ่มนี้ได้เป็นจำนวนมาก นอกจากนี้จากการศึกษาต้นทุนอรรถประโยชน์ พบว่า การตรวจยีนก่อมะเร็งที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมมีความคุ้มค่า การค้นหาสมาชิกครอบครัวที่เสี่ยงสูง เพื่อคัดกรองและป้องกันโรคตั้งแต่ยังไม่มีอาการโดยใช้การแพทย์จีโนมิกส์ ยังสามารถช่วยลดค่าใช้จ่ายและประหยัดต้นทุนค่ารักษาโดยรวมได้ คุ้มกว่าการรักษาผู้ป่วยที่ไม่ได้รับการตรวจยีนพันธุกรรม จากผลการศึกษาดังกล่าว การตรวจยีน BRCA1 และ BRCA2 จึงมีความเหมาะสม และได้รับการสนับสนุนบรรจุเป็นสิทธิประโยชน์ด้านการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติของประเทศอีกด้วย