การศึกษาปัจจัยเสี่ยงช่วงตั้งครรภ์และช่วงขวบปีแรก กับการเกิดเมตาบอลิกซินโดรมและโรคหลอดเลือด เมื่ออายุ 30 ปี

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างบุตรที่มีน้ำหนักแรกคลอดน้อยกับกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรมของบุตรที่ได้ศึกษาน้ำหนักแรกเกิดเมื่อ 30 ปีที่แล้ว ทั้งนี้ยังทำการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างน้ำหนักเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วช่วงขวบปีแรก (catch-up growth) กับอุบัติการณ์เกิดกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรมในตอนอายุ 30 ปี และศึกษาปัจจัยอื่นในขณะที่มารดาตั้งครรภ์ส่งผลให้บุตรเกิดกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรมและโรคหลอดเลือดในอนาคตตอนอายุ 30 ปี ปัจจัยตั้งครรภ์ดังกล่าว ได้แก่ ดัชนีมวลกายของมารดา น้ำหนักที่เพิ่มขึ้นช่วงตั้งครรภ์ ระยะเวลาการตั้งครรภ์ และอายุมารดา วิธีการศึกษา: การศึกษานี้เป็นการติดตามประชากร (cohort study) ในการติดตามการศึกษาโครงการวิจัย Chiang Mai Low Birth Weight Study (CMLBWS) ที่ทำที่สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เริ่มเมื่อ พ.ศ. 2532 โดยทำการซักประวัติ ตรวจร่างกายและเจาะเลือดเพื่อประเมินตามเกณฑ์ของการวินิจฉัยกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรม และได้นำข้อมูลปัจจัยเสี่ยงมาวิเคราะห์ ได้แก่ ประวัติบุตรที่มีน้ำหนักแรกเกิดน้อยกว่าอายุครรภ์ ประวัติการเพิ่มของน้ำหนักอย่างรวดเร็วตั้งแต่น้ำหนักแรกคลอดจนถึงระยะ 1 ปี ดัชนีมวลกายของมารดา น้ำหนักที่เพิ่มขึ้นช่วงตั้งครรภ์ ระยะเวลาการตั้งครรภ์ และอายุมารดา การศึกษานี้ได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการพิทักษ์สิทธิ์สวัสดิภาพและป้องกันภยันตรายในการวิจัยกับมนุษย์ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และผู้เข้าร่วมโครงการได้เซ็นใบยินยอมเข้าร่วมโครงการเป็นลายลักษณ์อักษร จากผลการศึกษาพบว่า สามารถติดตามมารดาได้ทั้งหมด จำนวน 370 คน และบุตรได้ทั้งหมด จำนวน 418 คน จากเดิมที่ในการศึกษานี้เมื่อ 30 ปีที่แล้ว มีมารดามาร่วมการศึกษา จำนวน 2,184 คน การศึกษานี้ได้ติดตามผู้ป่วยทุกคนผ่านมารดา แต่ข้อมูลที่ได้เป็นส่วนน้อย เหตุผลหลักเพราะไม่สามารถติดต่อกับอาสาสมัครได้ตามที่อยู่เดิมที่ให้ไว้ แต่ถึงกระนั้นก็ตาม ได้เปรียบเทียบลักษณะของบุตรและมารดาที่บุตรมาติดตามในการศึกษา 30 ปีนี้กับกลุ่มที่ไม่มา พบว่ามีความแตกต่างกันไม่มากจากบุตร จำนวน 418 คน ที่มาร่วมการศึกษา เป็นเพศชาย จำนวน 200 คน และเพศหญิง จำนวน 218 คน อายุเฉลี่ย 30.75 ปี พบว่ามีความผิดปกติเข้าเกณฑ์การวินิจฉัยของกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรม จำนวน 72 คน (17.22%) โดยเป็นกลุ่ม small for gestational age (SGA) จำนวน 5 คน (6.94%) และพบว่าในบุตรที่เกิดมีน้ำหนักแรกคลอดน้อยมีอัตราการเป็นกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรม (19.23%) สูงกว่าบุตรที่เกิดมาน้ำหนักแรกคลอดปกติ (17.09%) แต่ไม่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.78) นอกจากนั้นยังพบว่าประวัติการมีน้ำหนักเพิ่มอย่างรวดเร็วหลังคลอดจนอายุ 1 ปี จำนวน 18 คน (13.04%) พบกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรม จำนวน 4 คน (22.22%) และในกลุ่มที่ไม่มีประวัติน้ำหนักเพิ่มอย่างรวดเร็วหลังคลอด จำนวน 120 คน (86.96%) พบกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรม จำนวน 19 คน (15.83%) ซึ่งไม่พบว่ามีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเช่นกัน (p = 0.503) นอกจากนี้ยังพบว่า ปัจจัยอื่นในขณะตั้งครรภ์ของมารดา ได้แก่ ดัชนีมวลกาย (p = 0.010) พบว่ามีความสัมพันธ์กับการพบกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรมได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จากผลการศึกษาสรุปได้ว่าค่าดัชนีมวลกายของมารดามีความสัมพันธ์ต่อการเกิดกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรมในบุตรได้ แต่น้ำหนักแรกคลอดและน้ำหนักหลังคลอดที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของบุตรไม่พบความสัมพันธ์กับการพบกลุ่มอาการเมตาบอลิกซินโดรม