การให้บริการตามมาตรฐานการให้บริการปฐมภูมิและการรับรองมาตรฐานการให้บริการของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด

Abstract

พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 กำหนดให้มีการถ่ายโอนภารกิจด้านสาธารณสุขให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นโดยให้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดต้องจัดให้บริการสุขภาพตามพระราชบัญญัติระบบสุขภาพปฐมภูมิ พ.ศ. 2562 สำหรับประชาชนให้ตามมาตรฐานการบริการ วิจัยครั้งนี้เป็นวิจัยแบบผสานวิธีทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษามาตรฐานและความพร้อมในการบริการตามมาตรฐานการบริการปฐมภูมิและการรับรองมาตรฐานการบริการของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด และ 2) วิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อเสนอแนะตามมาตรฐานการบริการปฐมภูมิ และการรับรองมาตรฐานการบริการของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด โดยการคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง และแบ่งการวิจัยออกเป็น 3 ระยะ ประกอบด้วย ระยะที่ 1 เป็นการศึกษาจากเอกสาร วิเคราะห์สถานการณ์ นโยบาย และกฎหมายเกี่ยวกับการกระจายอำนาจ พระราชบัญญัติระบบสุขภาพปฐมภูมิ แนวทางการประเมินคุณภาพโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล และการดำเนินงานตามมาตรฐานการบริการปฐมภูมิของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ระยะที่ 2 วิจัยเชิงปริมาณเพื่อศึกษาสถานการณ์การบริการตามมาตรฐานบริการของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล และประเมินความสามารถในการดำเนินงานมาตรฐานบริการปฐมภูมิของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลภายหลังการถ่ายโอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดเพื่อทราบช่องว่างของความสามารถการบริการตามมาตรฐานบริการปฐมภูมิของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลภายหลังการถ่ายโอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด และ ระยะที่ 3 วิธีวิจัยเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการบริการตามมาตรฐานบริการปฐมภูมิของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วยแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างและแบบสำรวจข้อมูลพื้นฐานขององค์การบริหารส่วนจังหวัดและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา โดยผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 5 ท่าน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ ด้วยสถิติเชิงพรรณนา ผลการวิจัย พบว่า 1. องค์ประกอบของมาตรฐานการบริการสุขภาพปฐมภูมิประกอบด้วย 1) ปัจจัยกำหนดระบบสุขภาพ ได้แก่ ปัจจัยด้านโครงสร้าง กำลังคนสุขภาพ สารสนเทศด้านสุขภาพ ยาและผลิตภัณฑ์สุขภาพอื่นๆ และดิจิทัลเทคโนโลยีเพื่อสุขภาพ 2) การให้บริการสุขภาพที่ครอบคลุม 5 ภารกิจ ได้แก่ การป้องกัน การส่งเสริม การรักษา (ทั้งในภาวะเฉียบพลันและเรื้อรัง) การฟื้นฟูสุขภาพ และการดูแลแบบประคับประคองโดยให้การดูแลครอบคลุมในทุกช่วงวัย และ 3) การบรรลุวัตถุประสงค์ของระบบสุขภาพ ประกอบด้วย การวัดผลลัพธ์และผลกระทบจากการบริการ 2. แนวทางการพัฒนาโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลติดดาว (รพ.สต.ติดดาว) เป็นมาตรฐานที่มีคุณภาพมากที่สุด แต่ก็ยังพบข้อจำกัดบางประการ ได้แก่ เกณฑ์การประเมินบางข้อไม่สอดคล้องกับบริบทของพื้นที่ การประเมินประกอบด้วยทีมระดับภายในอำเภอ/จังหวัดประเมินกันเองทำให้การประเมินบางครั้งเป็นการประเมินแบบให้การช่วยเหลือเพื่อให้คะแนนผ่านส่งผลให้ไม่เกิดการพัฒนาคุณภาพตามความเป็นจริง และมาตรฐานศูนย์บริการสาธารณสุขกรุงเทพมหานครที่พัฒนาโดยสถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องค์การมหาชน) ซึ่งสามารถพัฒนาต่อยอดและขยายให้ใช้กับหน่วยบริการปฐมภูมิทั่วประเทศไทยได้ 3. สถานบริการสุขภาพปฐมภูมิควรมีการรับรองจากองค์กรภายนอกที่มีสหวิชาชีพ ได้แก่ แพทย์ พยาบาล เภสัช ที่มีองค์ความรู้ในการประเมิน เข้าใจระบบการทำงานและไม่ได้เป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียโดยมีรูปแบบทั้งการประเมินโดยผู้ประเมินภายในองค์กร (internal audit) และการรับรองจากองค์กรภายนอก (external audit) อาจใช้รูปแบบภาคีเครือข่ายรูปแบบเดิมโดยทีมพี่เลี้ยงสนับสนุน ให้คำแนะนำเพื่อการพัฒนาคุณภาพและให้ภาคประชาชนมีส่วนร่วมในการประเมิน 4. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่กำลังจะถ่ายโอนภารกิจให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัดมีความพร้อมทางด้านโครงสร้างในการให้บริการอยู่ในระดับพอดีหรือมากแต่ความพร้อมของจำนวนบุคลากรสายวิชาชีพและสายสนับสนุนยังมีความพร้อมในระดับน้อย 5. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลส่วนใหญ่คิดว่ามีความสามารถในการบริการตามมาตรฐานการบริการปฐมภูมิภายหลังการถ่ายโอนภารกิจให้กับองค์การบริหารส่วนจังหวัดเท่าเดิมและมากขึ้นในทุกๆ งาน ยกเว้นบริการทันตสาธารณสุข/ทันตกรรมและกายภาพบำบัดที่สามารถให้บริการได้ลดลง