ผลของการจัดสรรกำลังคนสุขภาพในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขระดับพื้นที่ต่อการให้บริการโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูงและผลลัพธ์ทางสุขภาพของประชาชนใน 4 จังหวัด

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาระบบการจัดบริการรักษา สร้างเสริมและป้องกันโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในโรงพยาบาลชุมชนและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) 2. ศึกษาการบริหารจัดการกำลังคนสุขภาพสำหรับการให้บริการรักษาโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในโรงพยาบาลชุมชน และ รพ.สต. เพื่อนำข้อมูลมาเป็นแนวทางในการพัฒนาการจัดบริการและการบริหารกำลังคนในสถานพยาบาล การศึกษานี้ใช้วิธีวิจัยแบบผสมผสาน ศึกษาในพื้นที่ 4 จังหวัด มีสถานพยาบาลที่เข้าร่วมทั้งสิ้นจำนวน 8 โรงพยาบาลและ 16 รพ.สต. วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพจากแบบสอบถาม การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างเป็นตัวแทนของสถานพยาบาลที่มีประสิทธิภาพในการดูแลรักษา สร้างเสริมและป้องกันโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง จากการประเมินการดำเนินงานของสถานพยาบาลตามคู่มือการจัดบริการคลินิกเบาหวานและความดันโลหิตสูงวิถีใหม่แบบยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง (สำหรับผู้ปฏิบัติงาน) ของกรมการแพทย์ พบว่า สถานพยาบาลสามารถจัดบริการได้เกือบครบทุกองค์ประกอบ เพียงแต่ยังมีข้อจำกัดในเรื่องการช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกำกับติดตามตนเอง (Self-monitoring) อันเนื่องมาจากเครื่องมือแพทย์ส่วนบุคคล เช่น เครื่องวัดความดันโลหิตแบบพกพาและเครื่องเจาะระดับน้ำตาลปลายนิ้วมีจำนวนไม่เพียงพอต่อความต้องการของผู้ป่วยในพื้นที่ สถานการณ์การบริหารจัดการกำลังคนสุขภาพ พบว่า บุคลากรใน รพ.สต. มีจำนวนและประเภทของทีมสหวิชาชีพที่น้อยกว่าโรงพยาบาลชุมชน ส่งผลให้บุคลากรต้องมีการบูรณาการจัดการกำลังคนโดยบุคลากรแต่ละตำแหน่งสามารถโยกย้ายสลับปรับเปลี่ยนภารกิจทดแทนกันได้ แต่บุคลากรของโรงพยาบาลชุมชนจะได้รับมอบหมายภาระงานเฉพาะตามความเชี่ยวชาญ จากเหตุผลดังกล่าวทาง รพ.สต. มีความต้องการที่จะได้รับการสนับสนุนจากทีมสหวิชาชีพจากโรงพยาบาลแม่ข่ายมาช่วยในการจัดบริการเพิ่มเติมในวันที่มีการจัดบริการคลินิกโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับคำแนะนำสุขภาพจากทีมสหวิชาชีพที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านและลดภาระงานของบุคลากรใน รพ.สต. นอกจากนี้ อสม. ในพื้นที่เป็นอีกองค์ประกอบสำคัญในการจัดบริการรักษาและคัดกรองโรค โดยเฉพาะการให้บริการใน รพ.สต. ซึ่ง อสม. สามารถรับผิดชอบงานบริการอย่างง่าย ณ วันที่มีการจัดบริการ การให้บริการและคำแนะนำผู้ป่วยเบื้องต้นในชุมชน เป็นกำลังสำคัญในการคัดกรองโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง และเป็นตัวเชื่อมต่อการให้บริการระหว่างสถานพยาบาลและชุมชนอย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้น การพัฒนาศักยภาพของ อสม. ประกอบกับการว่าจ้างอย่างเป็นกิจจะลักษณะในภารกิจบางประเภท เช่น การส่งยา จะช่วยให้การจัดบริการโดยมีผู้ป่วยเป็นศูนย์กลางมีความยั่งยืนมากยิ่งขึ้น การนำเทคโนโลยีทางด้านสุขภาพมาประยุกต์ใช้เพิ่มในการพัฒนาประสิทธิภาพของสถานพยาบาล พบว่า มีความเป็นไปได้อย่างมากที่จะนำเทคโนโลยีการแพทย์ทางไกล (Telemedicine) มาใช้โดยเป็นเทคโนโลยีที่ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมีความคุ้นเคยสูงสุด มีการนำมาปฏิบัติจริงในการให้บริการอยู่แล้ว จึงควรขยายขอบเขตการให้บริการด้วยเทคโนโลยีการแพทย์ทางไกลเป็นอันดับแรก นอกจากนี้ ระเบียนสุขภาพอิเล็กทรอนิกส์ส่วนบุคคล (Personal Health Record: PHR) เป็นอีกหนึ่งในเทคโนโลยีที่ทางพื้นที่ต้องการเพื่อให้สามารถติดตามสถานะสุขภาพของผู้ป่วยได้อย่างต่อเนื่อง โดยนำมาใช้ควบคู่กับการให้ความรอบรู้สารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์ด้านสุขภาพของประชาชนในพื้นที่