การพัฒนาระบบบริการการแพทย์ฉุกเฉินสำหรับผู้ป่วยฉุกเฉินวิกฤตสุขภาพจิตแบบไร้รอยต่อและบูรณาการในประเทศไทย

Abstract

สถานการณ์ปัจจุบันมีผู้ป่วยด้วยโรคจิตเวชเพิ่มมากขึ้นทุกขณะ ในภาพรวมพบว่าประชากร 1 ใน 5 ของประเทศไทยมีปัญหาสุขภาพจิต มีผู้ป่วยจิตเวชที่มีอาการเริ่มต้นถึงรุนแรงร้อยละ 14.3 หรือ 7 ล้านคน และมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะฉุกเฉินวิกฤตสุขภาพจิตที่มีพฤติกรรมทำร้ายตนเอง ทำร้ายผู้อื่นและทำลายทรัพย์สิน การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อนำระบบบริการการแพทย์ฉุกเฉินสำหรับผู้ป่วยฉุกเฉินวิกฤตสุขภาพจิตแบบไร้รอยต่อและบูรณาการในพื้นที่ไปสู่การปฏิบัติ และติดตามประเมินผล รวมทั้งจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย การวิจัยเป็นแบบผสมผสาน กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและสหสาขาวิชาชีพใน “ระบบบริการการแพทย์ฉุกเฉินสำหรับผู้ป่วยฉุกเฉินวิกฤตสุขภาพจิตแบบไร้รอยต่อและบูรณาการในพื้นที่” ทำการศึกษาใน 12 จังหวัด ซึ่งเลือกอย่างเจาะจง กระจายตามเขตสุขภาพที่ 1-12 เครื่องมือประกอบด้วยชุดองค์ความรู้ แบบสำรวจกลุ่มเสี่ยง แบบประเมินความรู้สัญญาณเตือน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการศึกษา พบว่า สถานการณ์กลุ่มเสี่ยงใน 12 ตำบลนำร่อง มี 1,858 ราย ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (76.7%) วัยแรงงาน 21-50 ปี (71.4%) มีประวัติเป็นโรคจิตเวชที่รักษาไม่ต่อเนื่อง (43.8%) ในด้านความรู้เกี่ยวกับสัญญาณเตือนฯ ในกลุ่มญาติ/ผู้ดูแลนั้น พบว่า ส่วนใหญ่มีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ส่วนระบบของชุมชนจัดการตนเอง พบว่า เกือบทุกพื้นที่นำร่องมีมาตรการต่างๆ ทั้งในระยะก่อน ระหว่างและหลังกลับจากการรักษา โดยมีการจัดทีมเผชิญเหตุในการเข้าประเมินและพูดคุยก่อนทีมภายนอกจะเข้าพื้นที่ เชื่อมต่อกับชุดตำรวจท้องที่ร่วมกับชุดปฏิบัติการฉุกเฉินเบื้องต้น นำส่งระบบบริการสุขภาพไปถึงโรงพยาบาลปลายทางที่เหมาะสม ในส่วนของผลลัพธ์ คือ ผู้ป่วยฉุกเฉินวิกฤตสุขภาพจิตสามารถเข้าถึงระบบบริการการแพทย์ฉุกเฉินได้รวดเร็วและเพิ่มขึ้น อีกทั้งไม่มีรายงานบาดเจ็บทั้งผู้ป่วย เจ้าหน้าที่ออกเหตุและบุคคลแวดล้อม ตลอดจนสามารถต่อยอดขยายผลผ่านคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ สาขาสุขภาพจิตและสารเสพติด ผลกระทบที่คาดว่าจะเกิด คือ จะสามารถลดภาวะแทรกซ้อนและอันตรายที่สามารถป้องกันได้ อีกทั้งยังทำให้ชุมชนเข้มแข็ง พึ่งพาตนเองได้ มีความรอบรู้ ในการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรคและจัดการช่วยเหลือเบื้องต้น ตลอดจนทำให้แนวทางปฏิบัติของระบบบริการสุขภาพทั้งระบบ prevention, pre-hospital care, in-hospital care และ inter-facility transfer เป็นไปอย่างไร้รอยต่อและบูรณาการซึ่งกันและกัน