การสำรวจความคิดเห็นสาธารณะในสื่อสังคมออนไลน์ และข่าวอาชญากรรมที่เกี่ยวข้องกับกัญชาในหนังสือพิมพ์ก่อนและหลังการออกนโยบายกัญชา

Abstract

ประเด็นกัญชาเสรีเป็นเรื่องใหม่และอยู่ในกระแสความสนใจสำหรับคนไทย การทำความเข้าใจความคิดเห็นและท่าทีที่มีต่อกัญชาผ่านวาทกรรมทางสังคมในสื่อสังคมออนไลน์จึงเป็นเรื่องจำเป็นที่ต้องแสวงหาความจริงเพื่อสร้างเป็นองค์ความรู้พื้นฐานที่นำมาใช้ประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบาย การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อ 1) สำรวจความคิดเห็นและวาทกรรมทางสังคมเกี่ยวกับกัญชาในสื่อสังคมออนไลน์ และ 2) วิเคราะห์ข่าวอาชญากรรมที่เกี่ยวข้องกับกัญชาในหนังสือพิมพ์ออนไลน์ ซึ่งทั้งสองวัตถุประสงค์จะเปรียบเทียบผลกระทบจากการใช้กัญชาก่อนและหลังการออกนโยบายกัญชาโดยเปรียบเทียบ 2 ช่วงเวลา คือ ก่อนออกนโยบายกัญชา (1 มกราคม พ.ศ. 2564 ถึง 8 มิถุนายน พ.ศ. 2565) และหลังออกนโยบายกัญชา (9 มิถุนายน พ.ศ. 2565 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2566) ในแต่ละวัตถุประสงค์การวิจัยมีวิธีดำเนินการวิจัยและข้อค้นพบสำคัญ ดังนี้ วัตถุประสงค์ข้อแรกเพื่อสำรวจความคิดเห็นและวาทกรรมทางสังคมเกี่ยวกับกัญชาในสื่อสังคมออนไลน์ก่อนและหลังการออกนโยบายกัญชา ผู้วิจัยใช้ข้อมูลทุติยภูมิของบริษัทไวซ์ไซด์ (WISESIGHT) ที่ให้บริการเครื่องมือรับฟังเสียงสังคม ZOCIAL EYE เก็บข้อมูลความคิดเห็นของประชาชนเกี่ยวกับกัญชาในสื่อสังคมออนไลน์ ได้แก่ เฟซบุ๊ก (Facebook) ทวิตเตอร์ (Twitter) ยูทูบ (YouTube) กลุ่มตัวอย่างเป็นข้อความที่โพสต์จากผู้ใช้สื่อที่มีอิทธิพล (Top User) 10 อันดับแรกซึ่งพิจารณาจากจำนวนการโพสต์ จำนวนยอดการมีส่วนร่วม (Engagement) และจำนวนผู้ติดตาม จากการสำรวจข้อความที่โพสต์จากผู้ใช้สื่อสังคมออนไลน์ที่มีอิทธิพลในช่วงหนึ่งปีครึ่งก่อนและหลังการ “ปลดล็อกกัญชา” พบว่า มีข้อความที่กล่าวถึงกัญชาในช่วงก่อนและหลังออกนโยบายกัญชาจำนวน 78,175 และ 301,646 ข้อความ ตามลำดับ ผลการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาพบความคิดเห็นสาธารณะที่ประกอบสร้างเป็นวาทกรรมทางสังคมเกี่ยวกับกัญชาในสื่อสังคมออนไลน์ก่อนและหลังออกนโยบายกัญชาจำแนกได้ 6 ประเด็นหลัก ได้แก่ การใช้กัญชา นโยบายกัญชา การเข้าถึงกัญชา อาชญากรรมกับกัญชา ผลกระทบจากการใช้กัญชา และประโยชน์และโทษของกัญชา เมื่อเปรียบเทียบวาทกรรมทางสังคมเกี่ยวกับกัญชาในช่วงก่อนและหลังออกนโยบายกัญชา พบว่า หลังออกนโยบายกัญชา วาทกรรมทางสังคมต่อกัญชามีแนวโน้มเป็นทิศทางลบมากขึ้น โดยคนในสื่อสังคมออนไลน์มองว่า “กัญชาถูกนำมาใช้ในทางที่ผิด” “ไม่เอากัญชาเสรี” “นโยบายกัญชาของไทยเสรีแบบไร้ทิศทาง” “สถานศึกษาควรเป็นพื้นที่ปลอดกัญชา” และ “กัญชาเป็นต้นเหตุของอาชญากรรม” อย่างไรก็ตามมีผู้ที่มองกัญชาในทิศทางบวก ดังเช่น “กัญชาเป็นยาทางเลือกเพื่อการรักษา” “กัญชาไม่ใช่พืชยาเสพติด อย่าคิดขัดขวาง” และ “เลิกอคติกับกัญชา” สำหรับวัตถุประสงค์ข้อที่สองเป็นการวิเคราะห์ข่าวอาชญากรรมที่เกี่ยวข้องกับกัญชาในหนังสือพิมพ์ออนไลน์ ผู้วิจัยใช้ฐานข้อมูลกฤตภาคข่าวออนไลน์ iQNewsClip เป็นแหล่งข้อมูลของการวิจัย และมีกฤตภาคข่าวเป็นกลุ่มตัวอย่างของการวิจัย กฤตภาคข่าวเลือกจากหนังสือพิมพ์ออนไลน์จำนวน 4 ฉบับ ได้แก่ ไทยรัฐ ข่าวสด ผู้จัดการ และเดลินิวส์ ในช่วงหนึ่งปีครึ่งก่อนและหลังการ “ปลดล็อกกัญชา” พบข่าวอาชญากรรมที่เกี่ยวข้องกับกัญชาในหน้าหนังสือพิมพ์ออนไลน์รวมทั้งหมด 117 ข่าว แบ่งเป็นข่าวในช่วงก่อนออกนโยบายกัญชา จำนวน 22 ข่าว และข่าวในช่วงหลังออกนโยบายกัญชา จำนวน 95 ข่าว โดยในช่วงก่อนออกนโยบายฯ พบว่า ในแต่ละเดือนมีจำนวนข่าวอยู่ระหว่าง 0-3 ข่าว ในขณะที่หลังออกนโยบายกัญชา มีจำนวนข่าวอยู่ระหว่าง 1-9 ข่าว ผลการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาพบประเด็นข่าวการกระทำผิดภายหลังการใช้กัญชาเป็นข่าวที่รายงานว่า ผู้ใช้กัญชากระทำความรุนแรงต่อชีวิตร่างกายของผู้อื่นเป็นสัดส่วนสูงสุด (ร้อยละ 29.9) รองลงมาคือ แสดงพฤติกรรมไม่เหมาะสม (เช่น อาละวาด พูดจาเสียงดัง ไม่สุภาพ) (ร้อยละ 4.5) และกระทำความเสียหายต่อทรัพย์สิน (ร้อยละ 12.8) โดยผู้เกี่ยวข้องในข่าวนอกจากจะใช้กัญชาแล้วยังใช้สารเสพติดอื่น ๆ ร่วมด้วย โดยเฉพาะน้ำกระท่อม/ใบกระท่อมมีสัดส่วนสูงสุด (ร้อยละ 11.1) รองลงมาคือ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ยาบ้า และใช้สารเสพติดหลายชนิดร่วมกัน (ร้อยละ 10.3 ร้อยละ 10.3 ร้อยละ 9.4 ตามลำดับ) เมื่อเปรียบเทียบก่อนและหลังออกนโยบายกัญชาพบว่า หลังออกนโยบายกัญชามีสัดส่วนของข่าวที่รายงานเรื่องการกระทำผิดภายหลังการใช้กัญชาทั้งต่อชีวิตร่างกายของผู้อื่น แสดงพฤติกรรมไม่เหมาะสม และสร้างความเสียหายต่อทรัพย์สินเพิ่มขึ้นจากก่อนออกนโยบายกัญชา เมื่อพิจารณาผลกระทบจากการใช้กัญชาพบข่าวที่รายงานถึงผลกระทบต่อผู้ใช้กัญชา และผลกระทบต่อผู้เสียหาย ดังนี้ ผลกระทบต่อผู้ใช้กัญชา มีข่าวที่รายงานว่าผู้ใช้กัญชามีอาการก้าวร้าวรุนแรงมีสัดส่วนสูงสุด (ร้อยละ 44.4) รองลงมา คือ เสียชีวิต (ร้อยละ 9.4) เมื่อเปรียบเทียบก่อนและหลังออกนโยบายกัญชาพบว่า หลังออกนโยบายกัญชามีสัดส่วนของข่าวที่รายงานถึงผลกระทบต่อผู้ใช้กัญชาเพิ่มขึ้นจากก่อนออกนโยบายกัญชา ได้แก่ ก้าวร้าวรุนแรง แสดงพฤติกรรมไม่เหมาะสม บาดเจ็บ และเสียชีวิต อย่างไรก็ตาม มีข่าวที่รายงานว่าเมื่อใช้กัญชาแล้ว ผู้ใช้กัญชาหลับได้นาน รู้สึกผ่อนคลาย และเจริญอาหารทำให้ร่างกายสมบูรณ์ ส่วนผลกระทบต่อผู้เสียหาย กัญชาส่งผลกระทบต่อผู้เสียหายทั้งในด้านความรู้สึก บาดเจ็บ และรุนแรงถึงชีวิต โดยข่าวที่รายงานว่าผู้เสียหายได้รับผลกระทบด้านบาดเจ็บมีสัดส่วนสูงสุด (ร้อยละ 19.7) รองลงมาคือ ผลกระทบด้านความรู้สึก (ร้อยละ 17.1) และเสียชีวิต (ร้อยละ 15.4) เมื่อเปรียบเทียบก่อนและหลังออกนโยบายกัญชาพบว่า หลังออกนโยบายกัญชามีสัดส่วนของข่าวที่รายงานถึงผลกระทบต่อผู้เสียหายเพิ่มขึ้นจากก่อนออกนโยบายกัญชา ได้แก่ ผู้เสียหายได้รับบาดเจ็บและรุนแรงถึงเสียชีวิต ได้รับผลกระทบต่อความรู้สึก และทรัพย์สินเสียหาย รวมทั้งถูกชักชวนให้กระทำผิด จากข้อค้นพบดังกล่าวมีข้อเสนอแนะสำหรับหน่วยงานระดับนโยบาย ได้แก่ กระทรวงสาธารณสุขและหน่วยงานในสังกัดที่เกี่ยวข้อง กระทรวงศึกษาธิการ สำนักงานป้องกันและปราบปรามยาเสพติด สำนักงานตำรวจแห่งชาติ กรมอนามัย สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา และภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องนำไปพิจารณา ดังนี้ 1) นำเสียงสะท้อนจากสื่อสาธารณะมาใช้กำหนดทิศทางการออกนโยบายกัญชาและมาตรการควบคุมกัญชาให้เข้มงวดโดยคำนึงถึงคุณและโทษของกัญชาไปพร้อม ๆ กัน หรือพิจารณาลดผลกระทบที่เป็นอันตรายและเพิ่มประโยชน์จากการใช้กัญชาให้มากที่สุด รวมทั้งใช้มุมมองด้านการแพทย์และสาธารณสุขวางแผนการดำเนินนโยบายกัญชาอย่างรอบคอบเพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อกลุ่มผู้ป่วยและป้องกันไม่ให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนทั่วไป 2) กำหนดนโยบาย มาตรการควบคุม และมีระบบเฝ้าระวังป้องกันการใช้กัญชาในทางที่ผิดและภัยอันตรายจากการใช้กัญชาในกลุ่มนักเรียนนักศึกษาและประชาชนทั่วไป และ 3) ควรร่วมกันสร้างและจัดทำระบบสารสนเทศเรื่องกัญชาเพื่อส่งเสริมให้ประชาชนรู้เท่าทันกัญชาและลดความเข้าใจคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับประโยชน์และโทษจากกัญชา รวมทั้งวางแผนป้องกัน ควบคุม และแก้ไขปัญหาการโฆษณากัญชาและผลิตภัณฑ์กัญชาจากธุรกิจค้าขายกัญชาทั้งทางออนไลน์และออนไซต์