การวิจัยเชิงสังเคราะห์ : ข้อเสนอทางเลือกเชิงนโยบายในการกระจายแพทย์ไปปฏิบัติงานที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.)

Abstract

นโยบายการมีแพทย์ไปให้บริการในหน่วยบริการปฐมภูมิ/โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) มีมาอย่างยาวนาน ในปี พ.ศ. 2562 ได้มีพระราชบัญญัติระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิขึ้น มีเจตนารมณ์ให้ประชาชนชาวไทยมีสิทธิได้รับบริการสุขภาพปฐมภูมิที่เป็นธรรม มีคุณภาพ และมีมาตรฐาน โดยกำหนดให้มีแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัวดูแลในอัตราส่วน 1:10,000 ประชากร ในปี พ.ศ. 2566 ได้มีนโยบายที่จะเพิ่มการผลิตแพทย์ของประเทศไทย เพื่อให้ไปปฏิบัติงานในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล แห่งละ 3 คน โดยกำหนดเป้าหมาย 30,000 คน ในระยะเวลา 6 ปี และจะมีการใช้งบประมาณ 1.5 แสนล้านบาท การศึกษานี้จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนาข้อเสนอนโยบายการกระจายแพทย์ลงไปปฏิบัติงานที่ รพ.สต. จะมีวิธีการบริหารจัดการอย่างไร ให้เกิดความคุ้มค่าและมีประสิทธิภาพสูงที่สุด โดยใช้การทบทวนวรรณกรรม (Literature review) และการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้มีส่วนได้เสีย (Stakeholder analysis) จำนวน 16 คน และการประชุมปรึกษาหารือกับผู้เชี่ยวชาญ (Expert consultative meeting) ได้ข้อคันพบที่สำคัญ ดังนี้ ในภาพรวมทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องเห็นด้วยกับนโยบายดังกล่าว เพราะจะทำให้ยกระดับการบริการของ รพ.สต. และเพิ่มการเข้าถึงบริการที่มีคุณภาพของประชาชน อย่างไรก็ตามมีข้อกังวลในเรื่องระบบการผลิตแพทย์ และการสรรหาแพทย์ที่สอดคล้องกับการทำงานใน รพ.สต. รวมถึงระบบสนับสนุนต่าง ๆที่จะทำให้แพทย์เหล่านั้นคงอยู่ใน รพ.สต. รวมถึงการบริหารจัดการเชิงระบบขององค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) ในการจัดระบบบริการดังกล่าว ข้อเสนอเชิงนโยบายในการนำแพทย์ไปปฏิบัติงานใน รพ.สต. มีดังนี้ การดำเนินงานควรเป็นระยะ (Phasing) โดยเริ่มจาก อบจ.และพื้นที่ใน อบจ.ที่มีความพร้อม โดยเริ่มจากการขยายบริการของ รพ.สต. เดิมในการเพิ่มศักยภาพในการดูแลผู้ป่วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรังและกลุ่มผู้สูงอายุ การสรรหาแพทย์ในระยะสั้นใช้การจ้างแพทย์ที่เกษียณ ในระยะยาวผลิตแพทย์ที่จะลงมาปฏิบัติงานใน รพ.สต. โดยทำโครงการร่วมกับ อบจ. นอกจากนี้การพัฒนาทีมสหวิชาชีพ ระบบยา การตรวจทางห้องปฏิบัติการ รวมถึงการจัดโครงสร้างกองสาธารณสุขใน อบจ.และมีคณะที่ปรึกษาสหวิชาชีพกับ อบจ