การศึกษาระบบบริการด้านสุขภาพช่องปากในหญิงตั้งครรภ์ เพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านสุขภาพช่องปาก ในแง่ของกองทุนประกันสุขภาพ กรณีศึกษาในกรุงเทพมหานคร

Abstract

การศึกษานี้เป็นการศึกษาเชิงพรรณนาแบบภาคตัดขวางด้วยวิธีแบบผสมผสาน (crosssectional mixed method descriptive study) มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบายในการพัฒนาทางเลือกการจัดบริการด้านสุขภาพช่องปากสำหรับหญิงตั้งครรภ์ในกรุงเทพมหานคร และการดำเนินงานตามหลักประกันสุขภาพและกองทุนที่เกี่ยวข้อง มีกลุ่มตัวอย่างเป็นตัวแทนผู้กำหนดนโยบาย ตัวแทนผู้ให้บริการทั้งบริการฝากครรภ์และบริการทันตกรรม และตัวแทนหญิงตั้งครรภ์ในฐานะผู้รับบริการ โดยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก สนทนากลุ่ม รวม 46 คน ในประเด็นแนวคิดของนโยบายเพื่อลดความเหลื่อมล้ำด้านสุขภาพช่องปาก การจัดบริการรับฝากครรภ์และบริการทันตกรรมสำหรับหญิงตั้งครรภ์ และประสบการณ์การได้รับบริการฝากครรภ์และทันตกรรมที่ผ่านมา รวมถึงความคาดหวังของการให้บริการทันตกรรม นอกจากนี้ยังเก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามในหญิงตั้งครรภ์คนไทยเขตกรุงเทพมหานคร จำนวน 388 คน ประกอบด้วยข้อมูลทั่วไป สภาวะสุขภาพช่องปาก พฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปาก การเข้ารับบริการทันตกรรม และข้อคิดเห็นต่อทางเลือกการจัดบริการด้านสุขภาพช่องปาก ผลการศึกษาพบว่า ผู้กำหนดนโยบายมีแนวคิดในการลดความเหลื่อมล้ำบริการด้านสุขภาพช่องปาก ทั้งการขยายหน่วยบริการให้มีสิทธิเข้าใช้บริการที่หน่วยบริการเอกชน ขยายสิทธิประโยชน์ เพิ่มค่าชดเชยบริการ ผู้ให้บริการได้มีการจัดให้บริการทันตกรรมเฉพาะแก่หญิงตั้งครรภ์ แต่อย่างไรก็ตามหญิงตั้งครรภ์ในกรุงเทพมหานครได้มีความคิดเห็นต่อนโยบายและการจัดบริการทันตกรรมในปัจจุบันว่า หน่วยบริการค่อนข้างน้อย การประชาสัมพันธ์ยังไม่ทั่วถึง ไม่ทราบสิทธิประโยชน์ระหว่างการตั้งครรภ์ แม้จะทราบแต่ก็ไม่สามารถเข้ารับบริการได้เนื่องจากข้อจำกัดทั้งเวลา ความสะดวกในการเข้ารับบริการ และสิทธิประโยชน์ที่ไม่ครอบคลุม นอกจากนี้การติดตามผลการให้บริการหญิงตั้งครรภ์ในเขตกรุงเทพมหานครยังไม่สมบูรณ์ ขาดการเชื่อมต่อข้อมูล จากการสำรวจด้วยแบบสอบถาม พบว่า หญิงตั้งครรภ์ร้อยละ 61.3 ได้เข้ารับบริการตรวจสุขภาพช่องปาก ร้อยละ 24.2 ได้รับบริการขัดและทำความสะอาดฟัน มีฟันผุร้อยละ 61.0 มีหินน้ำลายร้อยละ 75.2 ซึ่งมีเพียงร้อยละ 59.8 ที่ทราบสิทธิทันตกรรมระหว่างการตั้งครรภ์ ดังนั้น ผู้กำหนดนโยบายควรมีการกำหนดนโยบายให้หญิงตั้งครรภ์รับทราบสิทธิทันตกรรม และสามารถเข้ารับบริการทันตกรรมได้สะดวกยิ่งขึ้น โดยอาศัยความคิดเห็นของผู้ให้บริการและผู้รับบริการเป็นพื้นฐานร่วมกับแนวคิดทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง