บทคัดย่อ
ภูมิหลังและเหตุผล: จังหวัดปราจีนบุรีได้ถ่ายโอนภารกิจโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) อย่างสมบูรณ์ พร้อมกับการปรับใช้เกณฑ์มาตรฐานบริการสุขภาพปฐมภูมิใหม่ การรักษาและพัฒนาคุณภาพการให้บริการสุขภาพจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้ประชาชนเข้าถึงบริการสุขภาพที่มีคุณภาพและมาตรฐานอย่างต่อเนื่อง การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาผลการพัฒนาคุณภาพการจัดบริการสุขภาพ (2) เปรียบเทียบผลการพัฒนาคุณภาพการจัดบริการสุขภาพ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 และพ.ศ. 2567 และ (3) ศึกษาปัจจัยแห่งความสำเร็จและปัญหาอุปสรรคในการดำเนินการพัฒนาคุณภาพการจัดบริการสุขภาพของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหลังการถ่ายโอนภารกิจให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดปราจีนบุร ระเบียบวิธีศึกษา: เป็นการวิจัยผสมวิธี (mixed methods research) ดำเนินการวิจัยเชิงปริมาณโดยการเปรียบเทียบข้อมูลทุติยภูมิจากคะแนนประเมินคุณภาพบริการสุขภาพปฐมภูมิ 8 ด้าน ของ รพ.สต. 94 แห่งด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติทดสอบ Wilcoxon signed-rank และดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยสัมภาษณ์เชิงลึก คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง คือ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่ขึ้นทะเบียนเป็นหน่วยบริการปฐมภูมิและเครือข่ายหน่วยบริการปฐมภูมิ 31 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ศึกษาระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ 2567 ถึงเดือนกรกฎาคม 2568 ผลการศึกษา: พบว่า (1) ผลการพัฒนาคุณภาพการจัดบริการสุขภาพของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลภายหลังการถ่ายโอน ส่วนใหญ่สะท้อนว่าคุณภาพบริการโดยรวมยังคงรักษามาตรฐานได้ดีขึ้นหรือเท่าเดิมในเกือบทุกด้าน การบริหารจัดการมีความคล่องตัวมากขึ้น มีการจัดบริการที่สอดคล้องกับบริบทพื้นที่ และได้รับการสนับสนุนจากภาคีเครือข่าย ส่งผลให้หน่วยบริการสามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนได้ดีขึ้น (2) ผลการเปรียบเทียบระหว่างปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 และ พ.ศ. 2567 พบว่า โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลมีคุณภาพการจัดบริการสุขภาพเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) โดยเฉพาะด้านการบริหารจัดการ การจัดการบุคลากร ระบบสารสนเทศและการจัดบริการเภสัชกรรม เนื่องจากนโยบายและเป้าหมายจาก อบจ. มีความชัดเจน ทำให้ รพ.สต. มีทิศทางการดำเนินงานอย่างเป็นรูปธรรมและมีประสิทธิภาพและ (3) ปัจจัยความสำเร็จสำคัญ ได้แก่ การสนับสนุนเชิงนโยบายและทรัพยากรจากองค์การบริหารส่วนจังหวัด การบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ และความร่วมมือของบุคลากรและชุมชน ปัญหาอุปสรรค ได้แก่ ภาระงานเอกสารที่เพิ่มขึ้น บุคลากรไม่เพียงพอ ระบบสารสนเทศไม่ครอบคลุม และเกณฑ์ประเมินที่มีความซับซ้อนบางด้าน
บทคัดย่อ
Background and Rationale: Prachinburi Province has successfully transferred sub-district health
promoting hospitals (SHPHs) to the provincial administrative organization (PAO), concurrent with the
adoption of new primary care standards. Maintaining and developing health services quality to ensure
continuing access to standardized healthcare is crucial. This study aimed to: (1) examine the outcomes
of health service quality development in SHPHs, (2) compare outcomes of the quality of health service
delivery in fiscal years 2023 and 2024, and (3) examine success factors and obstacles in developing the
quality of health services of SHPHs after devolution to the Prachinburi PAO.
Methodology: This was a mixed methods research study. The quantitative component involved
comparing secondary data of primary health care service quality assessment scores in 8 parts of 94 SHPHs
using descriptive statistics and Wilcoxon signed-rank test statistics. The qualitative component consisted
of in-depth interviews with a purposive sample of 31 SHPH directors registered as primary care units
and primary care networks. The qualitative data were analyzed using content analysis. This study was
conducted from February 2024 to July 2025.
Results: (1) The development of health service quality of the SHPHs after the devolution led
to overall sustained or improved standards across nearly all aspects, with enhanced management
agility. The provided services were consistent with the local context, and received support from network
partners, resulting in service units being able to better respond to the needs of the people. (2) Comparing
between fiscal years 2023 and 2024, the quality of health services of the SHPHs increased significantly
(p < 0.05), especially in terms of management, personnel management, information systems, and
pharmaceutical services. Clear PAO policies and objectives have created concrete direction and efficient
operation of the SHPHs. And, (3) key success factors included policy support and resources from the PAO,
effective management, and cooperation of personnel and communities. Obstacles included increased
paperwork, insufficient personnel, incomplete information systems, and some complex evaluation
criteria.
