บทคัดย่อ
กลุ่มอาการทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรงจากไวรัสโคโรนา 2 (Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2: SARS-CoV-2) ยังคงมีการวิวัฒน์อย่างไม่หยุดยั้ง โดยสายพันธุ์ใหม่ที่เกิดขึ้นมีคุณลักษณะการแพร่เชื้อที่สูงขึ้นและสามารถหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ การทำความเข้าใจความหลากหลายทางพันธุกรรมและพลวัตการแพร่เชื้อตามฤดูกาลของ SARS-CoV-2 ในประเทศไทย จึงมีความสำคัญต่อการกำหนด มาตรการควบคุมและป้องกันโรคที่มีประสิทธิผล การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่ออธิบายความหลากหลายทางพันธุกรรมและรูปแบบการแพร่เชื้อตามฤดูกาลของ SARS-CoV-2 ในผู้ป่วยโรคติดเชื้อทางเดินหายใจเฉียบพลัน (Acute Respiratory Infection: ARI) ในประเทศไทย พ.ศ. 2567 จากผู้ป่วย ARI จำนวนทั้งสิ้น 8,096 ราย พบว่า 1,152 รายมีผลตรวจเป็นบวกต่อ SARS-CoV-2 คิดเป็นอัตราความชุกของการติดเชื้อร้อยละ 14.2 การติดเชื้อส่วนใหญ่เกิดขึ้นในช่วงการระบาดสำคัญระหว่างปลายฤดูร้อนถึงต้นฤดูฝน โดยเฉพาะเดือนเมษายนถึงมิถุนายน ซึ่งคิด เป็นร้อยละ 49 ของผู้ติดเชื้อทั้งหมด กลุ่มอายุที่มีอัตราการติดเชื้อสูงที่สุด ได้แก่ ผู้ใหญ่วัยต้นอายุ 31–40 ปี ขณะที่ไม่พบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติระหว่างเพศกับสถานะการติดเชื้อ (p = 0.583) การหาลำดับพันธุกรรมเชิงลึก (extensive genomic sequencing) ตรวจพบ SARS-CoV-2 มากกว่า 7 สายพันธุ์ โดยสายพันธุ์ JN.1 เป็นสายพันธุ์เด่นในช่วงต้นปี ในขณะที่สายพันธุ์ลูกผสม ได้แก่ XEC, XDV.1 และ XDY มีความสำคัญเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และมีสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 57.1 ภายในเดือนธันวาคม การวิเคราะห์ทางสายวิวัฒนาการ (phylogenetic analyses) ชี้ให้เห็นอัตราการวิวัฒน์ที่คงที่ และสามารถระบุช่วงเวลาสำคัญของการเกิดสายพันธุ์ใหม่ สะท้อนให้เห็นกระบวนการวิวัฒน์อย่างต่อเนื่องของไวรัสในประเทศไทย ผลการศึกษานี้เน้นย้ำถึงความจำเป็นของการดำเนินการเฝ้าระวังทางจีโนมอย่างต่อเนื่อง เพื่อใช้ในการติดตามพลวัตของการแพร่กระจายสายพันธุ์และสนับสนุนการตอบสนองทางสาธารณสุขได้อย่างทันท่วงที นอกจากนี้ ความหลากหลายทางพันธุกรรมที่เปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่องของ SARS-CoV-2 ยังตอกย้ำความเร่งด่วนของการพัฒนากลยุทธ์วัคซีนที่มีความยืดหยุ่นและสอดคล้องกับรูปแบบการแพร่เชื้อตามฤดูกาลในประเทศไทย
บทคัดย่อ
Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) is relentlessly evolving,
with emerging variants exhibiting heightened transmissibility and immune escape capabilities.
Understanding the genetic diversity and seasonal transmission dynamics of SARS-CoV-2 in
Thailand is crucial for implementing effective public health interventions. This study aims to
elucidate the genetic diversity and seasonal transmission patterns of SARS-CoV-2 among
patients with acute respiratory illness in Thailand in 2024. Among 8,096 Acute Respiratory
Infection (ARI) cases analyzed, 1,152 samples tested positive for SARS-CoV-2, resulting in a
positivity rate of 14.2%. The majority of infections occurred during a significant outbreak from
late summer to early rainy season, particularly between April and June, accounting for nearly
49% of all positive cases. The highest infection rate occurred in adults aged 31–40 years, with
no significant association between gender and infection status (p = 0.583). Extensive genomic
sequencing identified over seven distinct SARS-CoV-2 lineages, with the JN.1 lineage dominating
early in the year. Recombinant variants, notably XEC, XDV.1, and XDY, emerged as significant
contributors to the evolving landscape, reaching a prevalence of 57.1% by December.
Phylogenetic analyses demonstrated a consistent evolutionary rate and identified critical
emergence dates for new lineages, underscoring the virus's ongoing evolution in Thailand. Our
findings emphasize the necessity of continuous genomic surveillance for tracking variant
transmission dynamics and managing public health responses effectively. Furthermore, the
evolving genetic landscape of SARS-CoV-2 highlights the urgent need for adaptive vaccination
strategies aligned with seasonal transmission patterns in Thailand.
