บทคัดย่อ
โครงการส่งเสริมคุณภาพสถานบริการปฐมภูมิหรือ “โครงการ PCU ในฝัน” พัฒนาขึ้นเพื่อกระตุ้น สนับสนุนกระบวนการเรียนรู้ของหน่วยบริการปฐมภูมิให้สามารถจัดบริการสุขภาพที่มีคุณภาพในทิศทางพึงประสงค์ และสนับสนุนการพึ่งตนเองของประชาชน เป็นบริการที่ตอบสนองปัญหาสุขภาพของพื้นที่ จัดระบบบริการพื้นฐานตามสิทธิประโยชน์อย่างมีคุณภาพ และเน้นการสร้างสุขภาพให้ประชาชนมีสุขภาพดี บนพื้นฐานการมีส่วนร่วมของประชาชน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง กลุ่มเป้าหมายของโครงการฯ คือ ศูนย์สุขภาพชุมชนทุกแห่ง ทั้งเครือข่ายบริการของรัฐและเอกชนที่สมัครเข้าร่วม ตามเป้าหมายที่จะสนับสนุน 450 แห่ง (ในปี 2547-2548) โดยใช้กระบวนการทำโครงการพัฒนาที่มีคุณภาพเป็นเครื่องมือนำร่องของการพัฒนา ร่วมกับการสนับสนุนด้านวิชาการจากทีมพี่เลี้ยงและทีมวิชาการ โดยเปิดโอกาสให้ศสช.เป็นผู้จัดทำโครงการที่ต้องการพัฒนาเอง และสปสช.จะสนับสนุนงบประมาณสำหรับดำเนินงานโครงการของ PCU วงเงิน 70,000 – 100,000 บาทต่อโครงการ ผลการดำเนินงานโครงการฯ ที่เกิดขึ้นมีหน่วยบริการสมัครเข้าร่วมโครงการฯ 1,451 แห่ง คณะกรรมการได้พิจารณาคัดเลือกโครงการเพื่อให้การสนับสนุนทั้งหมด 562 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 38.9 ในจำนวนนี้ส่วนใหญ่ (จำนวน 259 คิดเป็นร้อยละ 46.6) ได้รับการสนับสนุนการดำเนินงานโครงการ แบบที่ 4 สำหรับสาระสำคัญที่ศูนย์สุขภาพชุมชนใช้ในการพัฒนาพบว่าส่วนใหญ่จะดำเนินการพัฒนาในเรื่องที่เกี่ยวเนื่องกับโรคเรื้อรัง (ร้อยละ 32.7) และการพัฒนาศักยภาพและความสามารถของ อสม. แกนนำ รวมทั้งการสร้างความเข้มแข็งภาคประชาคม (ร้อยละ 22.7) โดยสรุปลักษณะของแนวคิดและกิจกรรมการพัฒนาที่ศูนย์สุขภาพชุมชนดำเนินการจำแนกได้เป็น 6 ลักษณะ คือ 1.การเพิ่มคุณภาพบริการเป็นองค์รวม, 2.การปรับ ประยุกต์ ตลอดจนการพัฒนาเทคโนโลยีที่เหมาะสม, 3.การพัฒนาบริการด้านการสร้างเสริมสุขภาพเชิงรุก, 4.การพัฒนาและสนับสนุนการพึ่งตนเองของประชาชน, 5.การเพิ่มการมีส่วนร่วมของชุมชนในการบริการสุขภาพ, 6.การประสานการดำเนินงานกับองค์กร ภาคี ภาคส่วนที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ สำหรับการประเมินผลโครงการฯ ในระยะปีแรกนี้มิได้เน้นเฉพาะการประเมินผลสัมฤทธิ์การดำเนินงานโครงการเท่านั้น แต่มุ่งเน้นที่ “กระบวนการ” การพัฒนา เน้นที่ความชัดเจนของแนวคิดการพัฒนาตามปัญหาของพื้นที่ การพัฒนาโดยใช้หลักฐานประกอบ กลไกการติดตามเป็นลักษณะพี่เลี้ยงเพื่อพัฒนาระบบบริการ ไม่ใช่เพื่อการรับรอง เน้นสนับสนุนให้เกิดกระบวนการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง โดยใช้กระบวนการประเมินตนเอง และการ feedback จากภายนอกเป็นเครื่องมือการเรียนรู้ และพัฒนา มิได้เน้นที่การรับรองให้มีคุณภาพดีเด่น แต่เน้นให้สถานพยาบาลที่สนใจ ตั้งใจพัฒนางานของหน่วยงานตนเองได้รับการสนับสนุน และสามารถเรียนรู้พัฒนาไปในทิศทางที่เหมาะสม ซึ่งจะเป็นฐานการพัฒนาคุณภาพสำหรับหน่วยบริการปฐมภูมิในอนาคต ทั้งนี้การพิจารณาระดับคุณภาพในโครงการนี้ ได้พิจารณาถึงบริบทของพื้นที่และจำนวนบุคลากรควบคู่ไปด้วย ฉะนั้นโครงการฯ นี้ได้มีการปรับแนวคิดจากการเน้นประเมินผลลัพธ์เป็นการประเมินกระบวนการพัฒนาแทน
