บทคัดย่อ
รายงานวิจัยฉบับนี้เป็นรายงานวิจัยหลักของแผนงานวิจัยประชาสังคมกับการปฏิรูประบบสุขภาพ ที่ได้ดำเนินการในระหว่างปี พ.ศ. 2545-2546 โดยมีเป้าหมายที่จะเก็บเกี่ยวบทเรียนการเคลื่อนไหวของภาคประชาสังคมกับการขับเคลื่อนการปฏิรูปสุขภาพ โดยทำการศึกษาและประมวลประสบการณ์การมีส่วนร่วมในการปฏิรูประบบสุขภาพขององค์กรภาคประชาสังคมรวม 20 กรณีศึกษานอกเหนือจากกรณีศึกษาแล้ว การศึกษาวิจัยบทบาทประชาสังคมยังครอบคลุมไปกับการทบทวนและวิเคราะห์แนวคิด (Concept paper) ที่เกี่ยวข้องกับประชาสังคมและการเมืองภาคพลเมือง 6 เรื่อง และยังมีเอกสารวิชาการที่ศึกษาเฉพาะประเด็น (Commissioned paper) อีก 4 เรื่อง ซึ่งผลงานเหล่านี้เป็นของนักคิด นักวิชาการ และนักปฏิบัติการที่มีบทบาทในการเมืองภาคประชาชน ความเคลื่อนไหวของภาคประชาสังคมในปริมณฑลสุขภาพในช่วง 1 ทศวรรษที่ผ่านมา ซึ่งเป็นประสบการณ์ที่ควรค่าแก่การเรียนรู้ การศึกษาวิจัยและการทบทวนประสบการณ์จึงเป็นสิ่งสำคัญเพื่อยกระดับความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการประชาสังคมไทยและการเมืองภาคประชาชน โดยที่ผ่านมาการทบทวนบทเรียนประชาคมมักเน้นหนักไปที่การสาธยาย และการสดุดีความเข้มแข็งของประชาคมที่ประสบความสำเร็จ รายงานวิจัยที่นำเสนอในฉบับนี้ไม่มีเจตนาจะเล่าซ้ำเรื่องที่เล่ากันอยู่แล้ว แต่ต้องการนำเสนอรายละเอียดแนวคิดใหม่ๆ กลไก และกระบวนการที่ดำเนินไปอย่างมีการต่อสู้ต่อต้าน/ต่อรอง มากกว่าที่จะเลือกเสนอภาพสุดท้ายที่สวยงาม โดยกระบวนการวิจัยทั้งในส่วนของการทบทวนองค์ความรู้รวมทั้งกรณีศึกษาเป็นการศึกษาเพื่อเข้าใจถึงธรรมชาติของประชาสังคมไทย โดยมีความพยายามที่จะสร้างแนวคิด/ทฤษฎีเกี่ยวกับประชาสังคมให้ชัดเจน รวมทั้งศึกษาพัฒนาการประชาสังคมและกระบวนการปฏิบัติการของประชาสังคมในฐานะการเมืองภาคประชาชน ทั้งระดับประเทศและระดับนานาชาติ โดยเน้นการวิเคราะห์และสังเคราะห์ถึงบทบาทของประชาสังคมที่เข้าไปมีส่วนร่วมในการปฏิรูประบบสุขภาพในที่ต่างๆ ทั่วโลกเปรียบเทียบกับกรณีที่เกิดขึ้นในสังคมไทย โดยมีงานวิจัยที่เกี่ยวกับกระบวนทัศน์สุขภาพ ประวัติศาสตร์การแพทย์การสาธารณสุขไทย งานสุขภาพชุมชน สันติวิธีกับการจัดการความขัดแย้งในระบบการแพทย์และสาธารณสุข สุขภาวะทางจิตวิญญาณกับการตายอย่างสันติ และการวิจัยเรื่องประชาสังคมกับระบบสุขภาพภาคประชาชนซึ่งได้ทำการติดตามความเคลื่อนไหวเกี่ยวกับประชาสังคมด้านสุขภาพ และมีผลการศึกษาวิจัยจำนวนหนึ่งจะทำการเผยแพร่อย่างต่อเนื่องต่อไป
