บทคัดย่อ
กระทรวงสาธารณสุขได้สนับสนุนให้มีการจัดตั้งศูนย์สาธารณสุขมูลฐานชุมชน (ศสมช.) เพื่อเป็นศูนย์กลางในการดำเนินงานสาธารณสุขมูลฐานในหมู่บ้าน โดยมีเป้าหมายให้จัดตั้งครบทุกหมู่บ้านในปี พ.ศ.2537 การศึกษาครั้งนี้มุ่งที่จะประเมินประสิทธิผลการดำเนินงานของศสมช.จังหวัดแพร่ปัจจัยต่างๆ ที่มีผลต่อการดําเนินของศสมช. การเก็บข้อมูลทําโดยการสุ่มตัวอย่างหมู่บ้าน จํานวน 96 แห่ง จากหมู่บ้านที่ศสมช. เปิดดําเนินการในปี 2535 - 2538 จํานวน 430 แห่ง ในแต่ละหมู่บ้านที่สุ่มได้จะทําการสัมภาษณ์ใน 2 กลุ่ม คือ กลุ่มผู้นําชุมชนและอสม. ใช้การสัมภาษณ์กลุ่ม และกลุ่มประชาชน ใช้การสุ่มตัวอย่าง หมู่บ้านละ 3 -5 คน สัมภาษณ์เป็นรายบุคคล ผลการศึกษาพบว่า มีศสมช. ยังคงเปิดดําเนินการอยู่ร้อยละ 77.1 เปิดทุกวันร้อยละ 32.3 ใช้เป็นที่บริการงานสาธารณสุขมูลฐาน ร้อยละ 56.3 เป็นที่ประชุมอสม. ร้อยละ 42.7 เป็นที่กลั่นกรองเบาหวาน / ความดันโลหิตสูง ร้อยละ 41.7 มีหน่วยงานมากกว่า 1 หน่วย สนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ร้อยละ 24.1 นําข้อมูลไปใช้วางแผนร้อยละ 8.3 มีชาวบ้านมาขอเอกสารความรู้ทางสาธารณสุข ร้อยละ 50.0 เป็นที่ รวมกองทุนยา ร้อยละ 27.1 บรรลุวัตถุประสงค์โดยรวมตั้งแต่ 4 ข้อขึ้นไป ร้อยละ 41.7 ในส่วนประชาชนนั้น เคยไปรับบริการที่ศสมช. ร้อยละ 63.1 ไปรับบริการมากกว่า 2 เรื่องขึ้นไป ร้อยละ 28.8 มีความพึงพอใจสูง ร้อยละ 64.7 มีการดูแลตนเองเบื้องต้นเมื่อเป็นไข้ ร้อยละ 69.1 ดูแลตนเองเบื้องต้นเมื่อท้องเสีย ร้อยละ 45.3 ปัจจัยที่มีส่วนกําหนดประสิทธิผลของศสมช.มากที่สุดคือกระบวนการในช่วงการก่อตั้งศสมช. ได้แก่ การประชุมชี้แจงชาวบ้านก่อนก่อสร้าง ความสามารถในการระดมทุนก่อสร้าง และการจัดหาสถานที่ตั้งที่เป็นเอกเทศ การศึกษาครั้งนี้มีข้อเสนอแนะว่า ภาคราชการไม่ควรกําหนดเป้าหมายโครงการครอบคลุม 100 % ของพื้นที่สําหรับงานที่ชุมชนเป็นตัวหลักในการดําเนินงาน และน่าจะมีการทดลองโอน ศสมช. ไปให้อบต. ดูแลในพื้นที่ที่ทุกฝ่ายมีความพร้อม
