บทคัดย่อ
ร้านยาเป็นแหล่งให้บริการด้านสุขภาพระดับปฐมภูมิที่สำคัญ แต่ร้านยาหลายแห่งยังจ่ายยาปฏิชีวนะในโรคที่พบบ่อยซึ่งส่วนใหญ่ไม่จำเป็นต้องใช้ เช่น โรคติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน โรคท้องร่วงเฉียบพลัน และแผลเลือดออก สาเหตุสำคัญ คือ ความไม่มั่นใจด้านผลการรักษาโดยไม่ใช้ยาปฏิชีวนะต่อสุขภาพและความพึงพอใจของผู้ป่วย การศึกษามีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบผลการรักษาและความพึงพอใจของผู้ป่วยที่มารับบริการจากร้านยาด้วยโรคติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน โรคท้องร่วงเฉียบพลัน และแผลเลือดออก ระหว่างกลุ่มที่ได้ยาปฏิชีวนะและกลุ่มที่ไม่ได้ยาปฏิชีวนะ การเก็บข้อมูลดำเนินการในเดือนตุลาคม 2555 ร้านยาอาสาสมัครที่ผ่านการอบรมการใช้ยาปฏิชีวนะสมเหตุผลมีจำนวน 97 แห่ง ร้านยาที่ส่งข้อมูลสมบูรณ์กลับมีจำนวน 54 แห่ง (ร้อยละ 55.7) ผู้ป่วยที่ถูกสัมภาษณ์หลังให้บริการ 3-7 วันมีจำนวน 1,021 ราย ผู้ป่วยให้ข้อมูลครบถ้วนจำนวน 998 ราย (ร้อยละ 97.7) ประกอบด้วยผู้ป่วยโรคติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน แผลเลือดออก และโรคท้องร่วงเฉียบพลัน ร้อยละ 71.5, 21.2 และ 7.2 ตามลำดับ คิดเป็นกลุ่มที่ได้ยาปฏิชีวนะร้อยละ 26.8 และกลุ่มที่ไม่ได้ยาปฏิชีวนะร้อยละ 73.2 ผลการสัมภาษณ์ พบว่า ร้อยละ 91.5 ของผู้ป่วยทั้งหมดแจ้งว่าหายดีเป็นปกติหรือมีอาการดีขึ้น ร้อยละ 83.9 พึงพอใจต่อการรักษาในระดับมากถึงมากที่สุด การเปรียบเทียบผลการรักษาและความพึงพอใจระหว่างกลุ่มที่ได้ยาปฏิชีวนะและกลุ่มที่ไม่ได้ยาปฏิชีวนะไม่พบความแตกต่าง (p-value > 0.05) ผลการรักษาและความพึงพอใจระหว่าง 3 กลุ่มโรคเป้าหมาย ไม่พบความแตกต่าง (p-value > 0.05) ผลการศึกษาสอดคล้องกับงานวิจัยที่ผ่านมาว่าโรคเป้าหมายเหล่านี้ส่วนใหญ่หายเองโดยไม่ต้องใช้ยาปฏิชีวนะ
บทคัดย่อ
Overuse of antibiotics for common, self-limited diseases such as upper respiratory infection (URI),
acute diarrhea and simple wound is rampant in Thai community pharmacies. A major reason is a lack of
confidence in the effects of non-antibiotic therapy on patient health and satisfaction. The study aims to compare health outcomes and patients satisfaction between the antibiotic-dispensed group and the non
antibiotic-dispensed group of patients afflicted with three targeted diseases: URI, acute diarrhea and simple
wound. Data collection was conducted in October 2012. Pharmacists from 97 community pharmacies
who attended the Antibiotics Smart Use training session were asked to make a follow-up telephone interview
with their patients 3-7 days after the pharmacy visit. Pharmacists from 54 pharmacies (55.7%)
completed the interviews of 1,021 patients. Responses from 998 patients (97.7%) were usable for data
analysis. The responses were from the patients with URI 71.5%, simple wound 21.2% and acute diarrhea
7.2%. The proportion between the antibiotic-dispensed group and the non antibiotic-dispensed group
were 26.8% and 73.2%, respectively. Interview results showed that 91.2% of patients were fully recovered
or better and 83.9% were satisfied and very satisfied with the treatment. There were no statistical differences
on patients’ health outcome and satisfaction between the antibiotic-dispensed group and the non
antibiotic-dispensed group (p-value > 0.05) and no statistical difference across the three targeted diseases
(p-value > 0.05). The study confirms previous studies that URI, diarrhea and simple wound can be cured without antibiotics.
