บทคัดย่อ
วัณโรคเป็นโรคติดต่อร้ายแรง มีอุบัติการณ์และความชุกสูง ปัจจุบันยังไม่มีแนวทางการคัดกรองระดับประชากรในประเทศไทย เว้นแต่การตรวจภาพรังสีทรวงอกที่บรรจุในโปรแกรมการตรวจสุขภาพประจำปีของสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการและพนักงานรัฐวิสาหกิจ ซึ่งไม่มีการวิเคราะห์ถึงประสิทธิผลและความคุ้มค่า บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนแนวทางการคัดกรองวัณโรคที่เหมาะสมระดับประชากร โดยการทบทวนอย่างเป็นระบบและเสวนากับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย แนวทางเวชปฏิบัติในต่างประเทศ และประเทศไทย รวมถึงผู้เชี่ยวชาญด้านวัณโรคไม่แนะนำให้คัดกรองวัณโรคในประชากรทั่วไปด้วยการตรวจทางห้องปฏิบัติการ แต่แนะนำให้คัดกรองเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยงหรือมีอาการ เพราะโอกาสตรวจพบผู้ป่วยด้วยวิธีการถ่ายภาพรังสีปอดมีน้อยมาก คือประมาณ ๐.๐๕-๐.๗ ต่อ ๑,๐๐๐ เนื่องจากอุบัติการณ์ต่ำ การคัดกรองจึงไม่คุ้มค่า โดยจะเสียค่าใช้จ่ายประมาณ ๘,๐๐๐ ดอลลาร์สหรัฐในการตรวจพบ ๑ ราย ขณะที่ร้อยละ ๓๐ ของผู้เป็นวัณโรคที่อวัยวะนอกปอดมีภาพถ่ายรังสีทรวงอกปกติ จึงแนะนำให้คัดกรองในกลุ่มเสี่ยง หรือผู้ที่มีอาการน่าสงสัย ร่วมกับรณรงค์ให้ประชากรมีความรู้และการตระหนัก ขณะที่ผู้มีความเสี่ยงสามารถเข้าถึงการตรวจโดยสะดวก
บทคัดย่อ
Tuberculosis is a serious contagious disease in Thailand due to high prevalence and incidence. Population-
based screening guideline has not been well established although chest x-ray figures in an annual
checkup program for the Civil Servant Medical Benefit Scheme (CSMBS) without evidence for effectiveness
or cost-effectiveness. The purpose of this article is to review and provide recommendations for population-
based screening for tuberculosis in Thailand through a systematic review and stakeholder discussion.
Analysis of clinical practice guidelines and experts’ opinion found no value for screening in the
general population. Disease detection was 0.05-0.7 case per 1,000 films and the cost per case-detection was
$8,000. Moreover, 30% of extra-pulmonary tuberculosis had normal chest x-rays. The screening should be
conducted only in high risk groups or symptomatic patients, whereas the general population should be
educated on the disease in risk reduction.
