การดูแลรักษาพยาบาลตนเองของประชาชนไทยโดยการซื้อยาจากร้านขายยาแผนปัจจุบัน

Abstract

ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้ามีเป้าหมายให้คนไทยเข้าถึงบริการสาธารณสุขที่จำเป็น เพื่อลดค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพของครัวเรือน อย่างไรก็ตามยังมีประชาชนที่ไม่ไปใช้บริการในสถานพยาบาล แต่ซื้อยามารักษาตนเองจากร้านยา ซึ่งส่วนใหญ่เป็นยาแผนปัจจุบัน งานวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะของประชากรที่เจ็บป่วยโดยไม่ต้องนอนในสถานพยาบาลในรอบเดือนที่ผ่านมาและซื้อยาแผนปัจจุบันมารักษาตนเอง รูปแบบการศึกษา ใช้วิธีการเชิงพรรณนา โดยวิเคราะห์ข้อมูลการสำรวจอนามัยและสวัสดิการ พ.ศ. 2558 ได้ข้อมูลระดับบุคคล 139,848 คน ในการสำรวจมีการสอบถามประวัติการเจ็บป่วยแบบที่ไม่ต้องนอนรักษาในสถานพยาบาลในรอบเดือนที่ผ่านมา การซื้อยาแผนปัจจุบันมารักษาตนเองจากร้านยาและค่าใช้จ่าย ข้อมูลจะถูกถ่วงน้ำหนักตามระเบียบวิธีทางสถิติ เพื่อเป็นตัวแทนประชากรในเขตสุขภาพทั้ง 13 เขต ผลการศึกษาพบว่าในภาพรวมของประเทศไทยนั้น ประชากรที่เจ็บป่วยโดยไม่ต้องนอนโรงพยาบาลมีการดูแลตนเองโดยซื้อยาแผนปัจจุบันมารักษาตนเองโดยไม่ไปสถานบริการทางการแพทย์ร้อยละ 27.2 ทั้งนี้ ประชากรในเขต 7 (ขอนแก่น มหาสารคาม ร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์) มีการซื้อยาแผนปัจจุบันมารักษาตนเองจากร้านยาเองมากที่สุด (ร้อยละ 37.7) เมื่อจำแนกตามสิทธิการรักษาพบว่าสัดส่วนของประชากรสิทธิประกันสังคมมีการซื้อยาแผนปัจจุบันมารักษาตนเองมากที่สุด (ร้อยละ 35.0) ประชากรที่อยู่นอกเขตเมืองมีการซื้อยาแผนปัจจุบันมากกว่าประชากรที่อยู่ในเขตเมืองถึงร้อยละ 10.4 โดยส่วนใหญ่เป็นประชากรที่มีฐานะทางเศรษฐกิจในระดับยากจนที่สุด และไม่มีโรคประจำตัว ซึ่งโรค/อาการส่วนใหญ่คือ โรคหวัด/ไอ/มีน้ำมูกถึงร้อยละ 44.4 ค่าใช้จ่ายมัธยฐานของการซื้อยาแผนปัจจุบันมารักษาตนเองจากร้านยาเท่ากับ 60 บาทต่อครั้ง กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง/โรคประจำตัวมีค่าใช้จ่ายมากที่สุด เท่ากับ 120 บาทต่อครั้ง งานวิจัยนี้เสนอให้มีการศึกษาต่อไปถึงสาเหตุของการซื้อยารับประทานเองโดยไม่ไปสถานพยาบาล และเสนอให้มีการส่งเสริมการพัฒนาคุณภาพของร้านยาให้มากขึ้น เนื่องจากร้านยาเป็นแหล่งการกระจายยาที่สำคัญในการดูแลตนเองของประชาชน