บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาเปรียบเทียบแนวคิด สถานการณ์และวิธีการปฏิรูปอุตสาหกรรมยาสูบของรัฐในประเด็นทางด้านการควบคุมยาสูบ การปกครองและข้อตกลงทางการค้าของประเทศต่างๆ (2) วิเคราะห์ฉากทัศน์ของบริบทด้านการปกครอง ข้อตกลงทางการค้าและการเคลื่อนไหวทางด้านสังคมอื่นๆ ในการนำเสนอทางเลือกการปฏิรูปอุตสาหกรรมยาสูบสำหรับประเทศไทย (3) ประเมินระดับการยอมรับแนวทางการปฏิรูปอุตสาหกรรมยาสูบจากผู้เชี่ยวชาญด้านการควบคุมยาสูบของไทย โดยใช้ระเบียบวิธีศึกษาเชิงคุณภาพ ด้วยการวิเคราะห์เอกสารทั้งที่ได้จากภายในประเทศและต่างประเทศ ร่วมกับการสัมภาษณ์เชิงลึกจากนักวิชาการและผู้เชี่ยวชาญจากภาคประชาสังคมด้านการควบคุมยาสูบของไทย ผลการศึกษาพบว่า (1) ข้อตกลงหรือกฎหมายทางด้านการค้าระหว่างประเทศเป็นเครื่องมือหนึ่งที่ขัดขวางนโยบายการควบคุมยาสูบของรัฐ จึงทำให้อัตราการบริโภคยาสูบของประเทศต่างๆ ทั่วโลกลดลงช้ากว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้ (2) แนวทางการปฏิรูปอุตสาหกรรมยาสูบของรัฐโดยทั่วไปสามารถจำแนกได้ 4 แนวทาง คือ 1. การเปิดเสรีการผลิตยาสูบ 2. การร่วมทุนการค้า 3. การแปรรูปรัฐวิสาหกิจ 4. การปฏิรูปโครงสร้างภายใต้การบริหารงานแบบรัฐวิสาหกิจ (3) นักวิชาการ ผู้เชี่ยวชาญและนักเคลื่อนไหวภาคประชาสังคมด้านการควบคุมยาสูบของไทยส่วนใหญ่มีความคิดเห็นว่า แนวทางที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการบริหารจัดการรัฐวิสาหกิจยาสูบของไทย คือ การบริหารงานในลักษณะของรัฐวิสาหกิจที่ยังอยู่ภายใต้การดูแลของรัฐบาล โดยแยกบทบาทอำนาจหน้าที่ขององค์กรผู้กำหนดนโยบาย องค์กรผู้กำกับดูแลและองค์กรผู้เป็นเจ้าของออกจากกันให้ชัดเจน
บทคัดย่อ
This research aim was threefold. (1) To compare the concepts, situation, and reform patterns of the state tobacco industry in other countries in relation to tobacco control, governance, and trade agreements. (2) To analyse alternative reforms for Thailand in different scenerios of the government administration, trade agreement, and other social movements. (3) To assess the Thai tobacco control civil society’s acceptance of reform patterns of the tobacco industry. This study used qualitative research methodology through document research from domestic and foreign documents, and in-depth interviews with academic and experts from civil society on tobacco control in Thailand. The study indicated that (1) The international trade agreements were used as a tool to obstruct tobacco control policies in many countries. As a result, tobacco consumption worldwide dropped slower than the target. (2) The option for reform of the state-owned tobacco industry can be classified into 4 ways: 1. foreign direct investment, 2. joint venture, 3. privatization of state enterprises, 4. structural reform under state enterprise management. (3) Most of key informants expressed their opinions that the best approach is to manage the state-owned enterprises under the government’s control by separating roles and responsibilities between the policy makers, regulatory organization and owners.
