บทคัดย่อ
ประเทศไทยประสบความสำเร็จในการจัดให้มีระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าแก่ประชาชนตั้งแต่ พ.ศ. 2545 ส่งผลให้ประชากรเกือบทั้งหมดมีสิทธิในสวัสดิการการรักษาทางทันตกรรมที่จัดให้โดยรัฐ แต่จากผลการสำรวจระดับประเทศที่ผ่านมานั้น การได้รับบริการสุขภาพช่องปากของประชาชนยังคงมีสัดส่วนที่ต่ำ รวมถึงยังมีปัญหาความเป็นธรรมในการได้รับบริการสุขภาพช่องปาก การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ความเป็นธรรมในการได้รับบริการสุขภาพช่องปากของประชากรไทยผ่านสัดส่วนและรูปแบบการได้รับบริการสุขภาพช่องปาก รวมถึงความจำเป็นด้านสุขภาพช่องปากที่ไม่ได้รับการตอบสนองของประชากรกลุ่มต่างๆ โดยใช้ข้อมูลทุติยภูมิจากการสำรวจอนามัยและสวัสดิการ พ.ศ. 2560 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่า ประชากรเพียงร้อยละ 9.6 เท่านั้นที่ได้รับบริการสุขภาพช่องปากในรอบ 12 เดือนที่ผ่านมา โดยรูปแบบการรับบริการเป็นไปเพื่อการรักษาถึงร้อยละ 81.6 ของการรับบริการทั้งหมด สาเหตุหลักที่ประชาชนไม่ไปรับบริการสุขภาพช่องปากก็คือ ช้าและรอนาน ในส่วนของความจำเป็นด้านสุขภาพช่องปากที่ไม่ได้รับการตอบสนองนั้น พบว่า ประชากรร้อยละ 1.4 มีความต้องการในการเข้ารับบริการสุขภาพช่องปากที่ไม่ได้รับการตอบสอง โดยกลุ่มที่ไม่มีสิทธิสวัสดิการ กลุ่มผู้สูงอายุ และกลุ่มเศรษฐฐานะต่ำที่สุดมีความจำเป็นทางสุขภาพช่องปากที่ไม่ได้รับการตอบสนองมากกว่ากลุ่มประชากรอื่นๆ ถึงสองเท่า แต่กลับเป็นกลุ่มที่ได้รับบริการสุขภาพช่องปากน้อยที่สุด ผลการสำรวจแสดงให้เห็นถึงความไม่เป็นธรรมในการได้รับบริการสุขภาพช่องปากโดยเฉพาะในกลุ่มประชากรต่างสิทธิสวัสดิการและต่างเศรษฐฐานะ สะท้อนให้เห็นความจำเป็นที่จะต้องพัฒนานโยบายสุขภาพช่องปากเพื่อให้ตอบสนองต่อความต้องการของประชาชน และสร้างความเป็นธรรมของระบบการให้บริการสุขภาพช่องปาก โดยเฉพาะการพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพช่องปาก การสร้างความกลมกลืนระหว่างสามระบบสวัสดิการรักษาพยาบาลของรัฐ และการขยายขอบเขตการให้บริการเพื่อให้ประชาชนเข้าถึงบริการที่จำเป็นได้มากขึ้น
บทคัดย่อ
Thailand has achieved Universal Health Coverage since 2002. Consequentially, almost all Thai citizens
are covered with basic oral health services by publicly funded insurance schemes. However, the
proportion of Thais who receive such services is still low with inequity patterns among different groups
of people. The purpose of this study was to analyze the equity in oral health service among Thai citizens
through patterns of oral health service uses as well as unmet oral health needs by using the 2017 Health
and Welfare Survey by the National Statistical Office of Thailand. The result revealed that 9.6 percent of
Thai population received any oral health service within the past 12 months. Most (81.6 percent) of service
uses were for treatments. The main reasons of not seeking oral health service were the delays and prolonged
waiting time. On the unmet oral health needs, 1.4 percent of the population with oral health
needs was not met. The populations with no health benefits, the aged, and the lowest socio-economic
status saw twice as many unmet oral health needs compared to other population groups. These groups
received the least oral health services. The survey showed the inequity of oral health service utilization,
particularly among populations with different health benefits and different socio-economic status. This
indicates the necessity of oral health policy that responds to the needs of the people and creates an
equitable oral health service system; in particular, promotes oral health literacy, builds harmony among
three public health insurance schemes, and expands the scope of services so that people have better
accesses to necessary services.
