บทคัดย่อ
สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ส่งผลกระทบต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ของประชากรทุกกลุ่มโดยเฉพาะประชากรกลุ่มเฉพาะ เนื่องจากเป็นกลุ่มที่มีความเปราะบาง มีความเสี่ยงทางด้านสุขภาพมากกว่าประชากรทั่วไปและมีโอกาสเข้าถึงบริการสุขภาพที่จำกัด ถึงแม้ว่าประเทศไทยมีการจัดระบบประกันสุขภาพให้กับประชากรทุกกลุ่ม ได้แก่ ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าครอบคลุมคนไทยทั้งประเทศ ระบบสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการ ระบบประกันสังคม และระบบหลักประกันสุขภาพสำหรับแรงงานต่างด้าวรวมถึงผู้ติดตาม (กลุ่มคนต่างด้าวที่อยู่ในระบบประกันสังคมและระบบหลักประกันสุขภาพสำหรับแรงงานต่างด้าวรวมถึงผู้ติดตาม) แต่ยังไม่ครอบคลุมทุกกลุ่มประชากรบนผืนแผ่นดินไทย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อการพัฒนาระบบบริการสุขภาพสำหรับประชากรกลุ่มเฉพาะในกรณีที่มีการระบาดของโรคโควิด-19 ในประเทศไทย โดยใช้วิธีการศึกษาเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ แบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอน ดังนี้ 1) การศึกษาสถานการณ์การเข้ารับบริการสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะในประเทศไทยในกรณีที่มีการระบาดของโควิด-19 ด้วยการวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิในฐานข้อมูลของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในช่วงเดือนมกราคม พ.ศ. 2563 – มิถุนายน 2564 2) การทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องการเข้าถึงบริการสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะ และ 3) การพัฒนาข้อเสนอในการพัฒนาระบบบริการสุขภาพสำหรับประชากรกลุ่มเฉพาะในกรณีที่มีการระบาดของโควิด-19 ในประเทศไทย ด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกและอภิปรายกลุ่มผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียเกี่ยวกับปัญหาและอุปสรรคที่ทำให้ประชากรกลุ่มเฉพาะเข้าไม่ถึงบริการ โดยคัดเลือกผู้ให้ข้อมูลแบบเจาะจง (purposive sampling) และการเลือกกลุ่มตัวอย่างเพิ่มเติมจากคำแนะนำของผู้ให้สัมภาษณ์ (snowball sampling) ประกอบด้วย ผู้กำหนดนโยบาย ผู้ปฏิบัติงานในองค์กร/หน่วยงานที่มีภารกิจ บทบาทที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายการดูแลผู้ป่วยประชากรกลุ่มเฉพาะ และผู้ปฏิบัติหน้าที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายการดูแลผู้ป่วยประชากรกลุ่มเฉพาะ รวมถึงตัวแทนผู้ป่วยประชากรกลุ่มเฉพาะ รวมจำนวนทั้งสิ้น 39 ราย ผลการศึกษาการเข้ารับบริการสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะในประเทศไทยในช่วงเดือนมกราคม พ.ศ. 2563 - มิถุนายน พ.ศ. 2564 พบว่า มีจำนวนประชากรกลุ่มเฉพาะที่ได้เข้ารับบริการตรวจคัดกรองโควิด-19 รวมทุกสิทธิการรักษาทั้งหมด 1,154,355 ครั้ง เมื่อพิจารณาเฉพาะสิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า พบว่า มีจำนวนประชากรกลุ่มเฉพาะที่ได้รับการตรวจคัดกรองทั้งหมด 939,444 ครั้ง การตรวจวินิจฉัยผลเป็นบวกและได้เข้ารับการรักษาทั้งหมด 9,228 ครั้ง และเสียชีวิตทั้งหมด 216 ราย เมื่อเทียบกับจำนวนผู้ติดเชื้อสะสมจากการระบาดของโรคดังกล่าวในช่วงเวลาเดียวกันในภาพรวมของประเทศไทย พบว่า ประเทศไทยมีจำนวนผู้ที่ได้รับการตรวจวินิจฉัยผลเป็นบวกหรือผู้ติดเชื้อสะสมทั้งหมด 259,301 ราย ผู้เสียชีวิตสะสมรวมทั้งสิ้น 2,023 ราย (ข้อมูล ณ วันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2564) ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าประชากรกลุ่มนี้มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อโควิด-19 สูงเมื่อเทียบกับประชากรกลุ่มอื่น
บทคัดย่อ
The outbreak of Coronavirus disease 2019 (COVID-19) has a massive impact on health and well-being in all populations especially the vulnerable populations. Due to their vulnerability and limited opportunity to access health services, vulnerable populations have a greater health risk compared with other populations. Despite existing universal health insurance for all populations in Thailand including Universal Health Coverage Scheme (UCS), Civil Servant Medical Benefit Scheme (CSMBS), Social Security Scheme (SSS), and Health Insurance Card Scheme (HICS) for migrant workers and their dependents, there remain some uninsured populations. Therefore, this study aimed to provide policy recommendations to improve the health systems for vulnerable populations in Thailand during the COVID-19 pandemic. Both quantitative and qualitative studies were performed. Firstly, the situation of access to health services among vulnerable populations in Thailand during COVID-19 was studied by using the hospital service records of the Ministry of Public Health (MOPH) (43 folders), a secondary data, from National Health Security Office (NHSO) from January 2020 to June 2021. Secondly, document review regarding access to health services for vulnerable population. s. Lastly, in-depth interviews and focus group discussions on relevant stakeholders were performed to develop recommendations for improving health services for vulnerable populations. In this regard, a total of 39 participants including policymakers, staff responsible for taking care of vulnerable populations, and vulnerable populations were selected by purposive sampling and snowball sampling. The findings demonstrated that vulnerable populations the COVID-19 screening test utilised by vulnerable populations accounted for approximately 1,154,355 records (included all insurance schemes) during January 2020 – June 2021. Focused only on the UCS, there were COVID-19 screening tests in total 939,444 times. The number of visits of vulnerable people receiving COVID-19 tests and treatment in both outpatient (OP) and inpatient (IP) care was about 9,288. The number of deaths of vulnerable populations due to COVID-19 was 216.
