บทคัดย่อ
รายงานวิจัยฉบับนี้มีเป้าหมายในการศึกษาสามประการ ประการแรก เพื่อทบทวนประสบการณ์สร้างหลักประกันสุขภาพแก่แรงงานต่างด้าวในต่างประเทศและสถานการณ์การดำเนินงานหลักประกันสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลไม่ใช่คนไทยในประเทศไทย ประการที่สอง เพื่อศึกษาวิเคราะห์บทบาทความรับผิดชอบและการอภิบาลระบบของหน่วยงานประสานงานกลางเพื่อหลักประกันสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลไม่ใช่คนไทยของกระทรวงสาธารณสุข และประการที่สาม เพื่อสังเคราะห์ทางเลือกรูปแบบโมเดลโครงสร้างองค์กรหน่วยงานกลางประสานการสร้างหลักประกันสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทย โดยอาศัยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ การสำรวจเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยคำถามกึ่งโครงสร้าง และการเสวนากลุ่มระดมความคิดเห็นเพื่อรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ข้อมูล ผลการศึกษาพบว่า บริบทของโลกและภูมิภาค ไม่ว่าจะเป็นการบูรณาการทางเศรษฐกิจและสังคมและการขยายตัวของโลกาภิวัตน์ มีอิทธิพลต่อการบริหารจัดการด้านสุขภาพสำหรับแรงงานต่างด้าวและบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย ภาวะที่มีความหลากหลายของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการอภิบาลระบบบริการสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยและความเป็นกรมาธิปไตย (departmentalism) ได้ส่งผลให้การอภิบาลระบบสุขภาพสำหรับบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยยังคงมีปัญหา 1) ปัญหาการเมืองและนโยบายที่ขาดการประสานงานกับบูรณาการรวมถึงการมองว่าปัญหาของคนที่ไม่ใช่คนไทยไม่มีความสำคัญและเป็นภัยคุกคามทางความมั่นคง 2) ปัญหาระดับกฎหมายที่มีจำนวนมากและทับซ้อนกันรวมถึงสถานะทางกฎหมายและสิทธิที่จะได้รับบริการสุขภาพของคนเหล่านี้ที่ไม่ชัดเจน 3) ปัญหาระดับการบริหารงานที่ไม่ประสานงานกันระหว่างหน่วยงาน ความไม่ชัดเจนในเรื่องการแบ่งแยกหน้าที่และการจัดความสัมพันธ์ระหว่างการเป็นผู้กำกับดูแล ผู้ซื้อบริการและผู้ให้บริการ และ 4) ปัญหาระดับการบริการที่ขาดทิศทางการกำกับดูแลจากระดับนโยบายและปัญหาการจัดบริการต่อคนเหล่านี้ที่มีความแตกต่างจากคนไทย รวมถึงปัญหาค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นด้วย จากปัญหาดังกล่าวรายงานวิจัยฉบับนี้ได้เสนอแนวทางการแก้ปัญหาการขาดหน่วยประสานงานกลางในการอภิบาลระบบสำหรับบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยภายใต้ 2 กรอบข้อเสนอ 5 ทางเลือก คือ กรอบข้อเสนอที่ 1 : ปรับเปลี่ยนหน่วยงานและบทบาทภาระหน้าที่ภายในกระทรวงสาธารณสุข 2 ทางเลือก ประกอบด้วย ทางเลือกที่ 1. ยกระดับกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ ในฐานะหน่วยประสานงานกลางในการดูแลระบบสุขภาพของบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย ทางเลือกที่ 2. ตั้งหน่วยงานระดับกองใหม่ภายใต้สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เพื่อเป็นหน่วยประสานงานกลางและให้กองเศรษฐกิจสุขภาพและประกันสุขภาพเป็นหน่วยดูแลการเงิน กรอบข้อเสนอที่ 2 : การยกระดับโครงสร้างและกรอบกฎหมายระหว่างส่วนราชการเพื่อการอภิบาลด้านสุขภาพ Non-Thai 3 ทางเลือก ประกอบด้วย ทางเลือกที่ 3. การตั้งกองทุนเกี่ยวกับสุขภาพข้ามชาติที่เป็นอิสระจากส่วนราชการ ภายใต้การบริหารงานของหน่วยงานในกำกับของรัฐหรือองค์การมหาชน ทางเลือกที่ 4. ออกกฎหมายระดับชาติ “ร่างพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพเฉพาะสำหรับระบบสุขภาพบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย ทางเลือกที่ 5. เสนอตีความผู้ทรงสิทธิตามมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2545 ให้ครอบคลุมถึงคนไทยและผู้มีปัญหาสถานะและสิทธิ
บทคัดย่อ
This study aimed to serve three principal purposes, first, to review lessons learned in administering health security for migrant workers and non- Thai within the international and local contexts; second, to critically analyze the roles and responsibilities toward health security system governance of central- coordinating agency and finally to synthesize the alternative model of central coordinating agency to ensure organization accountabilities in formulating applicable and accessible health security in Thailand. The study was undertaken by using qualitative research, relevant literature review, detailed semi-structured interview, and group brainstorm session for the data collection process. The study results revealed that socio- economic integration and expanding globalization have substantially influenced upon public health administration for migrant workers and non-Thai nationals, both global and regional contextualization. However, multi- stakeholder alliances in the healthcare system and departmentalism have resulted in problematic situations in governing health security for non-Thai. These four unsolved problems were: first, lack of working integration between political authorities, policy implementers, and responsible agencies; second, conflict of law and overregulation including ambiguity in non- Thai national’ s legal rights to access health security system; third, lack of integration between levels of management across the external organization and inefficient segregation of duties, together with inharmonious relationship between the regulator, user, and service provider in the healthcare system, finally, inefficient service from the unclear guideline on the multinational customer, triggering higher additional cost. Based on previous problem statements, this study presented five options under two frameworks as the solution approaches to establish a central- coordinating agency that governs the health security system for foreign workers and non- Thai nationals. The mentioned frameworks consist of; Framework No. 1: adjusting responsible departments or agencies within the Ministry of Public Health, first option: Promoting Division of Health Economics and Security to be Central Collaboration Office, administering health security system for migrant workers and non-Thai. Second option: Establishing a new division within the Office of the Permanent Secretary, Ministry of Public Health to mainly operate as Central Collaboration Office, working together with the Division of Health Economics and Security as a finance department. Framework No. 2 Promoting organization structures and legal frameworks for related government agencies governing health security systems for migrant workers and non-Thai. First option: Establishing multinational fund as an independent entity working under a government agency or public organization. Second Option: Drafting National Health Security Act for non-Thai nationals. Third Option: Reinterpreting the Law that recognizes the rights holder specified in section no. 5 of National Health Security Act, B. E. 2545 to cover all Thai citizens, including Stateless and People with Citizenship Problems.
