การวิจัยเพื่อพัฒนาและขับเคลื่อนสุขภาวะของครอบครัวเปราะบางในสังคมไทย

Abstract

โครงการวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ของครอบครัวไทยจากอดีตถึงปัจจุบันและศึกษานโยบาย มาตรการ กลไกและรูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของครอบครัว เสนอรูปแบบพัฒนางานวิจัยสร้างคุณภาพชีวิตและความเข้มแข็งของครอบครัวในบริบทของสังคมไทยเพื่อพัฒนาและขับเคลื่อนสุขภาวะของครอบครัวเปราะบางในสังคมไทย โดยใช้วิธีการประชุมแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องและผู้เชี่ยวชาญ และทบทวนเอกสารที่เกี่ยวข้อง ผลการวิจัยพบว่า 1) กลุ่มเป้าหมายหรือครอบครัวไม่มีความพร้อม ทั้งความไม่พร้อมที่จะเป็นครอบครัวและความไม่พร้อมที่ไม่เกี่ยวข้องกับอายุ หรือมีความเกี่ยวข้องน้อย เพราะจากประสบการณ์มีทั้งเด็กยังเรียนไม่จบและท้อง ในขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งก็คือกลุ่มที่เลยช่วงวัยรุ่นไปแล้ว แต่ไม่พร้อมที่จะเข้าสู่ความเป็นครอบครัว 2) การไม่รู้ว่าครอบครัวคืออะไร การดำเนินชีวิตครอบครัว การทำหน้าที่ การทำให้ครอบครัวเป็นครอบครัวที่เข้มแข็งมั่นคงต้องทำอย่างไร 3) กลุ่มคนทำงาน ไม่มีกลไก ไม่มีเครื่องมือ ไม่มีวิธีการ ไม่มีแหล่งสนับสนุนที่เป็นรูปธรรมว่าทิศทางที่จะเดินจะปรับร่วมกันเป็นอย่างไร ต่างคนต่างทำ มีเป้าหมายขององค์กรตัวเอง ทำไปโดยความคิดเห็น 4) การไม่เห็นว่าเรื่องครอบครอบครัวควรเป็นปลายทางของการพัฒนา ไม่ควรเป็นเพียงแค่องค์ประกอบหนึ่ง ซึ่งในแผนพัฒนาหรือระดับนโยบายยังไม่เห็นคำว่าครอบครัวชัดเจน การจะทำให้ชัดเจนคือทำอย่างไรให้เป็นวาระแห่งชาติ และ 5) ไม่มีการประสาน เมื่อมีนโยบายไม่ชัดเจนทำให้องค์กรต่างๆ ทำงานไม่ประสานกันและมองไม่เห็นว่าอะไรคือแกนกลางที่ทุกฝ่ายต้องทำร่วมกัน การวิจัยนี้ มีบทสรุปและข้อเสนอแนะเชิงนโยบายที่สำคัญคือ 1) วิกฤติครอบครัวจำเป็นต้องหาทางออกด้วยการทำงานในระดับฐานคิด กระบวนทัศน์ โดยมองให้เห็นว่า วิกฤติครอบครัวคือ วิกฤติเชิงระบบที่มีตัวกำหนดในหลายระดับและหลายมิติเชื่อมโยงกันอย่างซับซ้อน วิกฤติครอบครัวเป็นภาพสะท้อนของแนวคิดการพัฒนากระแสหลักที่เน้นการเติบโตทางวัตถุที่ใช้การพังทลายของครอบครัวเป็นต้นทุนมาตลอด ร่วมกับการเสื่อมทำลายของชุมชน สิ่งแวดล้อม ศาสนา จริยธรรม เป็นการพัฒนาที่ทำให้ฐานคือ จิตใจ ครอบครัว และชุมชนเสื่อมทำลาย ด้วยการผลักดันให้เกิดการวิ่งออกไปข้างนอก พึ่งพิง แข่งขัน เน้นวัตถุ/เงิน มาตลอด การพัฒนาที่ผ่านมาอยู่ในทิศทางที่ไม่ได้เอาความผาสุกมั่นคงของเด็กและครอบครัวเป็นเป้าหมาย แต่ถูกใช้เป็นต้นทุน/ปัจจัยการผลิตของ “การพัฒนาประเทศ” และ 2) การแก้วิกฤติครอบครัวจำเป็นต้องมองเห็นว่า ครอบครัวคือต้นทุน/ฐานของอนาคตที่จะนำมาซึ่งความผาสุกอย่างยั่งยืนของสังคม ชุมชนและประเทศ สุขภาวะของครอบครัวเป็นผลรวมของเหตุปัจจัยมากมาย นโยบายทุกๆ นโยบายของรัฐ โดยเฉพาะด้านเศรษฐกิจ การศึกษา สังคม แรงงาน ฯลฯ จำเป็นต้องมีสุขภาวะของครอบครัวและเด็กเป็นเป้าหมาย โดยถือเอาสิ่งนี้เป็นวาระแห่งชาติอย่างแท้จริง