บทคัดย่อ
ความเป็นมา ผลการศึกษาระบบสุขภาพอิเล็กทรอนิกส์ของไทย (eHealth in Thailand) ในปี พ.ศ. 2553 โดยกระทรวงสาธารณสุขและองค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทยพบว่า ประเทศไทยยังไม่มีกลไกการอภิบาลระบบข้อมูลสุขภาพหรือระบบสุขภาพดิจิทัล ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญสำหรับการพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศสุขภาพ ทั้งนี้เพราะยังไม่สามารถหาข้อตกลงร่วม (consensus) ระหว่างหน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้อง วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษากลไกการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลที่เหมาะสมกับบริบทระบบสุขภาพของไทย วิธีการศึกษา ประกอบด้วยรูปแบบการทบทวนเอกสารและวิธีเชิงคุณภาพ การทบทวนเอกสารครอบคลุมความรู้ที่เกี่ยวข้องกับระบบสุขภาพและการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลจากเอกสารรายงานองค์กรระหว่างประเทศ เช่น องค์การอนามัยโลก สหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ และจากประเทศต่างๆ ได้แก่ มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ออสเตรเลีย อังกฤษ สหรัฐอเมริกา แคนาดา รวมทั้งการสัมภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) ผู้บริหาร นักวิชาการด้านเทคโนโลยีสารสนเทศสุขภาพและผู้ประกอบการ startup ในภาคเอกชนจำนวน 11 คน สัมภาษณ์ทั้งแบบพบหน้าและแบบออนไลน์ เพื่อศึกษาสถานการณ์การอภิบาลสุขภาพดิจิทัลของประเทศไทย ผลการศึกษา จากการศึกษารูปแบบอภิบาลระบบสุขภาพดิจิทัลของประเทศต่างๆ จำนวน 6 ประเทศ พบว่า การอภิบาลระบบใดๆ มักมีความสัมพันธ์กับระบอบการปกครอง ระบบสุขภาพ วัฒนธรรมและบริบทของแต่ละประเทศจากการสัมภาษณ์เชิงลึกโดยอ้างอิงรูปแบบระบบอภิบาลจาก Broadband Commission ได้แก่ 1. health ministry mechanism 2. government-wide digital agency mechanism 3. dedicated digital health agency mechanism ผู้ให้สัมภาษณ์ส่วนใหญ่เห็นด้วยกับรูปแบบ dedicated digital health agency mechanism ประเด็นที่ผู้ให้สัมภาษณ์มากกว่าสองในสามกล่าวถึงคือ 1. ผู้นำควรมีอำนาจตัดสินใจเด็ดขาดและอยู่ในวาระต่อเนื่อง 2. ความร่วมมือระหว่างหน่วยงานเพื่อลดการทำงานแบบแยกส่วน 3. การมีมาตรฐานข้อมูลสารสนเทศสุขภาพ สรุป สำหรับบริบทของประเทศไทยในปัจจุบัน กระทรวงสาธารณสุขโดยลำพังไม่สามารถดำเนินการการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลได้ แต่สามารถเป็นกระทรวงผู้นำให้เกิดกลไกการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลได้ รูปแบบการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลที่ดีจะต้องมีการอภิบาลแบบมีส่วนร่วม (collaborative governance) มีผู้นำที่เข้มแข็งมีอำนาจตัดสินใจและอยู่ในวาระต่อเนื่อง มีหน่วยงานกลางที่ทำหน้าที่ขับเคลื่อนการพัฒนาระบบสุขภาพดิจิทัล (dedicated digital health agency mechanism) และให้ความสำคัญกับการมีมาตรฐานระบบข้อมูลสารสนเทศสุขภาพ
บทคัดย่อ
Background: Digital health governance was identified as an essential foundation for establishing e-health in Thailand by the Ministry of Public Health (MOPH) and World Health Organization (WHO) Thailand since 2010. Despite many health information systems and digital health developments, there is still no consensus amongst stakeholders on national digital health governance mechanism. Objective: This study aimed to identify appropriate digital health governance mechanism for Thailand health systems. Methodology: There were two parts to the study. First, we reviewed literature including digital health governance and health systems from international reports and various digital health governance documents from Malaysia, the Philippines, Australia, England, the USA, and Canada. Second, a qualitative study design was used involving a semi-structured in-depth interview method. Eleven health information technology scholars, executives, and startup entrepreneurs were interviewed face to face or online. Result: The review on digital health governance in the six countries showed the influences of political systems, culture, and health systems leading to diverse implementation models. In-depth interviews employed the governance models of the Broadband Commission 1) the health ministry mechanism, 2) a government-wide digital agency mechanism, and 3) a dedicated digital health agency mechanism. Majority of key informants agreed with the dedicated digital health agency mechanism. More than two-thirds made pertinent suggestions: 1) leaders should be decisive in their decision-making with continuity of leadership, 2) strong collaborations to reduce working in silos, and 3) proper health information standards. Conclusion: In the context of Thailand, the MOPH alone cannot govern digital health. However, the MOPH can lead governance mechanism through collaborating with other ministries and stakeholders. Good collaborative governance is the key to an effective digital health governance system, with decisive leaders and continuity of leadership. The preferred model is the dedicated digital health agency mechanism and health information standards are crucial.
