บทคัดย่อ
โครงการวิจัย เรื่องการขยายผลองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพสู่ศูนย์สาธิตการส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพเพื่อการรับมือกับโรคไม่ติดต่อเรื้อรังระดับเขตสุขภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและประเมินผลกระบวนการขยายผลที่เหมาะสมในการขยายผลองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพสู่ศูนย์สาธิตการส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพในการจัดการกับปัญหาโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดยประยุกต์ใช้กรอบแนวคิดของ Consolidated framework for Implementation Research (CFIR) เพื่อใช้ค้นหาและกำหนดปัจจัยเอื้อและอุปสรรคต่อการขยายผล และใช้กระบวนการขยายผลของ Institute of Healthcare Improvement (IHI framework) ซึ่งแบ่งช่วงการดำเนินงานออกเป็นช่วง ๆ 5 ช่วง และให้ความสำคัญกับการเตรียมความพร้อมพื้นที่นำร่องก่อนที่จะนำต้นแบบลงไปทดลองขยายผลเต็มพื้นที่ คณะผู้วิจัยเลือกค้นหาต้นแบบการดำเนินงานองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพที่ดีจากการประชุมเชิงปฏิบัติการ แลกเปลี่ยนเรียนรู้และค้นหาต้นแบบองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพแห่งปี ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 (HLO of the YEAR 2023) ที่จัดโดยศูนย์อนามัยที่ 7 ขอนแก่น กรมอนามัย ณ จังหวัดขอนแก่น โดยได้ต้นแบบจำนวน 5 แห่ง ที่ได้คะแนนสูงสุดของแต่ละภาค 5 ภาค ระยะเวลาในการทดลองขยายผลอยู่ระหว่าง 3 – 6 เดือน ผลการทดลองขยายผลพบว่า ฐานแนวคิดของ CFIR ที่สะท้อนปัจจัยแห่งความสำเร็จ 5 ด้านและกระบวนการตามกรอบแนวคิดของ IHI Framework มีความเหมาะสมสำหรับเป็นแนวทางในการขยายผลต้นแบบองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพไปสู่พื้นที่ใหม่อย่างเป็นระบบและสนับสนุนกระบวนการซึ่งกันและกัน ที่ช่วยให้คณะผู้วิจัยสามารถกำหนดองค์ประกอบหลักและองค์ประกอบรองของต้นแบบเพื่อใช้เตรียมความพร้อมพื้นที่นำร่อง และปัจจัยเอื้อที่เหมาะสมสำหรับแต่ละพื้นที่ซึ่งเป็นชุดความรู้อย่างน้อยที่สุด โดยทุกพื้นที่สามารถนำต้นแบบไปทดลองขยายผลได้ค่อนข้างครบทุกองค์ประกอบหลัก และมีระดับการเป็นองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพเพิ่มขึ้นหรือใกล้เคียงกับหน่วยบริการต้นแบบ อีกทั้งผลลัพธ์ต่อสุขภาพของประชาชนที่เข้าร่วมกิจกรรมดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ การศึกษานี้ ยังค้นพบด้วยว่า การขยายผลองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพสู่ศูนย์สาธิตการส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพ จำเป็นต้องอาศัยปัจจัยเอื้อที่เหมาะสมอย่างน้อย 4 ปัจจัย ได้แก่ ทีมอำนวยการจากพื้นที่ ศูนย์สาธิตการส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพ การฝึกอบรมเจ้าหน้าที่และผู้นำสุขภาพ และสื่อประกอบการเรียนรู้เนื้อหาสาระหลัก ซึ่งสอดคล้องกับข้อแนะนำในการจัดเตรียมระบบสนับสนุนตามกรอบแนวคิด CFIR และ IHI framework ข้อค้นพบของการศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่า การขยายผลต้นแบบที่ดีควรใช้กระบวนการดำเนินงานที่มีทฤษฎีรองรับและเป็นระบบอย่างสอดรับกัน อย่างเช่น กรอบแนวคิด CFIR และ IHI framework และปัจจัยเกื้อหนุนที่จำเป็นต้องพัฒนาให้เกิดขึ้นก่อนการทดลองขยายผล ประกอบด้วยอย่างน้อย 4 ปัจจัย ได้แก่ ทีมอำนวยการจากพื้นที่ศูนย์สาธิตการส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพ การฝึกอบรมเจ้าหน้าที่และผู้นำสุขภาพ และสื่อประกอบการเรียนรู้เนื้อหาสาระหลัก
บทคัดย่อ
The research project on "Regional Health Literacy Demonstration Sites for the Prevention and
Control of non-communicable diseases: Health Literate Organization Scaling up" aims to study and evaluate
the process of effective strategies to scale up health literate organizations to health literacy promoting
demonstration sites. We employed the Consolidated Framework for Implementation Research (CFIR) to
identify enabling factors and obstacles for the expansion, along with the Institute of Healthcare Improvement
(IHI framework), which divides operations into five phases. The IHI framework emphasizes the preparation of
pilot areas before implementing the model for full-scale expansion.
The research team selected health literate organization champions with the highest scores of
each of the five regions of Thailand the national conference on "Health Literate Organization of the Year"
2023, organized by Health Center 7 Khon Kaen, Department of Health, in Khon Kaen province. The pilot
implementation in the five areas took 3 to 6 months.
The results revealed that the CFIR framework, reflecting five key success factors, and the IHI
framework were suitable guidelines for systematically expanding health literate organization models into new
areas. The two frameworks supported each other, helping the research team define key and secondary
components of the model to prepare the pilot areas, as well as identify appropriate enabling factors for each
area. All areas were able to implement the key components of the model fully, and the health literacy levels
among the participants increased or approached those of the models. Additionally, the health outcomes of
participants improved significantly.
Our study also found that the expansion of health literate organizations models to the health
literacy promoting demonstration sites required at least four enabling factors: a local steering team, the
Health Literacy Promoting Demonstration sites, trainings for staff and health leaders, and core learning
materials. These factors aligned with the CFIR and IHI frameworks' recommendations for establishing support
systems.
The findings of this study suggest that scaling up a good model should use a theory-based
and a systematic approach, such as the CFIR and IHI frameworks. The necessary supporting factors that must
be developed prior to the pilot phase include at least four key factors: a local steering team, the Health
Literacy Promoting Demonstration sites, trainings for staff and health leaders, and core learning materials.
