บทคัดย่อ
การศึกษาเชิงเปรียบเทียบเพื่อประเมินผลระดับน้ำตาลในเลือด ตัวแปรทางเวชกรรมอื่นๆ และความรู้การปฏิบัติและความพึงพอใจของผู้ป่วยเบาหวาน โดยเก็บข้อมูลจากแบบสอบถามที่ผ่านการทดสอบความตรงโดยผู้เชี่ยวชาญ 5 ท่าน และปรับปรุงนำมาใช้กับกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานที่โรงพยาบาลหนองวัวซอ และศูนย์แพทย์ชุมชนโนนหวาย อำเภอหนองวัวซอ จังหวัดอุดรธานี แห่งละ 271 คน ที่ได้จากการสุ่มตัวอย่างอย่างง่ายตามเงื่อนไขที่กำหนด ในช่วงเดือนมีนาคม-พฤษภาคม พ.ศ. 2551 ข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์สถิติเชิงพรรณนาเป็นจำนวนและค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่ามัธยฐาน ค่าต่ำสุดและค่าสูงสุด และวิเคราะห์เปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างความรู้ การปฏิบัติตัว ความพึงพอใจของผู้ป่วยเบาหวานและผลการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและอื่นๆ โดยใช้สถิติการทดสอบที นำเสนอพร้อมค่า Degree of Freedom และค่าพี ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 กลุ่มตัวอย่างเป็นหญิงร้อยละ 70.1 อายุ 20-86 ปี อายุมัธยฐาน 58 ปี อยู่ในช่วงอายุ 51-60 ปี ร้อยละ 74.2 มีสถานภาพสมรสคู่ร้อยละ 71.2 จบการศึกษาระดับประถมศึกษา ร้อยละ 97 มีสถานะครอบครัวปานกลาง ระยะเวลาการป่วยเป็นโรคเบาหวานเฉลี่ย 3.5 ปี และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 2.2 ปี เมื่อเปรียบเทียบลักษณะทั่วไปของกลุ่มตัวอย่างไม่แตกต่างกัน ระดับน้ำตาลและข้อมูลอื่นๆ ของผู้ป่วยเบาหวานจำแนกรายตัวชี้วัด พบว่าผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการที่ศูนย์แพทย์โนนหวาย มีค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือดขณะงดอาหารและระดับอัลบูมินในปัสสาวะต่ำกว่าผู้ป่วยที่รับบริการที่คลินิกแบบรวดเดียวจบของโรงพยาบาลหนองวัวซออย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (ค่าพี =0.003 และ 0.05 ตามลำดับ) สำหรับระดับฮีโมโกลบินเอวันซี โฆเรสเตอรอลและไตรกลีย์เศอไรด์ในเลือด และค่าดัชนีมวลกายไม่แตกต่างกันทั้งสองกลุ่ม ในภาพรวมของความรู้ พบว่าในกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการที่คลินิกแบบรวดเดียวจบของโรงพยาบาลหนองวัวซอ มีค่าเฉลี่ยรวมทุกประเด็นเท่ากับ 23 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานเท่ากับ 3.4 ซึ่งต่ำกว่ากลุ่มผู้ป่วยที่ศูนย์แพทย์โนนหวายที่มีค่าเฉลี่ยรวมทุกประเด็นเท่ากับ 24.2 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 4.0 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (ค่าพี < 0.0001) ในภาพรวมของการปฏิบัติตัวพบว่าผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการที่โรงพยาบาลหนองวัวซอมีค่าเฉลี่ยรวมทุกประเด็นเท่ากับ 18.8 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 3.3 ซึ่งต่ำกว่ากลุ่มผู้ป่วยที่ศูนย์แพทย์โนนหวายที่มีค่าเฉลี่ยรวมทุกประเด็นเท่ากับ 19.1 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 3.0 อย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ (ค่าพี = 0.32 ) และความพึงพอใจในภาพรวมของผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการที่โรงพยาบาลหนองวัวซอ มีค่าเฉลี่ยรวมทุกประเด็นเท่ากับ 23.9 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 2.4 ซึ่งต่ำกว่ากลุ่มผู้ป่วยที่ศูนย์แพทย์โนนหวาย ที่มีค่าเฉลี่ยรวมทุกประเด็นเท่ากับ 24.3 และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 2.3 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (ค่าพี = 0.05) จากผลการรักษาผู้ป่วยเบาหวานที่ศูนย์แพทย์โนนหวายมีแนวโน้มที่ดีกว่าโรงพยาบาลหนองวัวซอ จึงควรพิจารณาปรับเปลี่ยนแนวทางการดูแลรักษาเบาหวานในระดับปฐมภูมิตามที่ค้นพบในการศึกษานี้ อย่างไรก็ตาม ความแตกต่างที่พบอาจจะมีปัจจัยอื่นๆ เข้ามาเกี่ยวข้องด้วย เช่น ทีมบริการ ความสนิทสนมคุ้นเคย และความสะดวกสบายของการบริการ เนื่องจากลักษณะการศึกษานี้ไม่ใช่การวิจัยเชิงทดลองแบบมีกลุ่มศึกษาและกลุ่มควบคุม จึงควรมีการศึกษาวิจัยเชิงทดลองต่อไป
บทคัดย่อ
The objectives of this study were to compare the results of the care services
provided at two primary care settings, a one-stop service clinic of Nongwuasaw
Hospital and the Nonwai Medical Care Center, both located in Udon Thani Province.
A simple random sampling method was used according to the specified criteria in order
to recruit the subjects for study in the period from March to May 2008. As a result,
271 patients from each of the medical centers were obtained. The variables to be
compared were fasting blood sugar levels, other clinical variables, knowledge, practice
and satisfaction of the patients. The questionnaires approved by five experts were used
for collecting study data. The descriptive statistics, number, percentage, mean, standard
deviation, median, minimum and maximum values were used to analyze the data
obtained. The student t-test was used to show the differences in the knowledge,
practice, patientsû satisfaction and the results in controlling the level of the fasting
blood sugar in the blood as well as other parameters; the results were presented along
with the degree of freedom, df, and p-value at the statistically significant level of 0.05.
Most of the subjects (70.1%) were females; the subjects were aged 20-86 years, with
the median age being 58 years and 31.4 percent were 51-60 years old; 74.2 percent
were married and 71.2 percent had completed primary school; the economic status of
almost all of the subjects (97 percent) was at the average level; and they were diabetic
for 3.5 ± 2.2 years. These general characteristics of the subjects of the two centers
were compared, and showed no statistically significant differences. The results of the
clinical parameters, however, showed that the levels of fasting blood sugar and urine
albumin of the DM patients who had received services from the Nonwai Medical
Center were statistically lower than that of the DM patients who had attended the One-
stop Service Clinic of Nongwuasaw Hospital (p-values = 0.003 and 0.05, respectively).
The levels of HbA1c, cholesterol and triglyceride in the blood and the body mass
index of both groups were not statistically different. With regard to DM knowledge,
the patients who had received services at the One-stop Service Clinic of Nongwuasaw
Hospital had lower knowledge scores than those who had received services at the
Nonwai Medical Care Center (p-value < 0.001). However, there was no statistical
difference in terms of practice scores. Patients who had received services at the One-
stop Service Clinic of Nongwuasaw Hospital had significantly lower satisfaction scores
than those who had received services at the Nonwai Medical Care Center (p-value = 0.05).
The study concluded that diabetic care at the Nonwai Medical Care Center is
more efficient than that of the One-stop Service Clinic of Nongwuasaw Hospital.
However, the study had a limitation in that it was not a randomized controlled trial;
therefore, such study is needed in the future to make conclusions.
