บทคัดย่อ
จังหวัดนครราชสีมาและจังหวัดบุรีรัมย์เป็นจังหวัดขนาดใหญ่ที่มีโรงพยาบาลศูนย์อยู่ในอำเภอเมืองโรงพยาบาลศูนย์นี้ต้องให้บริการทั้งผู้ป่วยในเขตอำเภอเมือง ในเขตจังหวัด และเขตพื้นที่ของจังหวัดอื่นที่อยู่ใกล้เคียง ทำให้มีภาระมาก ผู้บริหารระดับจังหวัดจึงมีแนวคิดที่มุ่งลดความแออัดในการให้บริการผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลศูนย์ทำให้เกิดการพัฒนาศักยภาพของหน่วยบริการปฐมภูมิ เพื่อให้สามารถเป็นหน่วยบริการคู่สัญญา (contracting unit for primary care, CUP) กับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติได้ หน่วยบริการคู่สัญญาที่ทำหน้าที่ให้บริการประจำเหล่านี้ มีศักยภาพในการให้บริการแบบผู้ป่วยนอกและการส่งเสริมสุขภาพแก่ประชาชนในพื้นที่รับผิดชอบ และสามารถบริหารจัดการงบประมาณของพื้นที่รับผิดชอบเองได้ (autonomous CUP) การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการการจัดตั้ง autonomous CUP การบริหารจัดการทรัพยากรบุคคล เงิน และการบริการ ผลการดำเนินงานทั้งเชิงปริมาณและคุณภาพ และปัจจัยสำคัญในการจัดตั้งautonomous CUP เพื่อเป็นบทเรียนในการพัฒนาการจัดระบบบริการในเขตอำเภอเมืองสำหรับพื้นที่อื่นๆ ต่อไป
ผลการศึกษาพบว่า autonomous CUP เป็นการผลักดันนโยบายจากผู้ปฏิบัติงานที่มุ่งหวังการเพิ่มประสิทธิภาพของการทำงานและผลักดันให้ผู้บริหารดำเนินการ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นคือ ตำแหน่งที่เพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัด ได้แก่ แพทย์ รองลงมาคือผู้ช่วยแพทย์แผนไทยและเจ้าหน้าที่สนับสนุน จำนวนประชากรขั้นต่ำต่อพื้นที่ให้บริการ คือ 21,000 ราย จึงจะสามารถบริหารจัดการเงินโดยไม่ขาดทุนได้ ปัจจัยสำคัญในการดำเนินงาน คือ นโยบายที่มุ่งมั่นของผู้บริหารในพื้นที่ที่ต้องมีความเข้าใจและดำเนินนโยบายในทิศทางเดียวกัน และการมีแพทย์เกษียณร่วมให้บริการ ความท้าทายคือ การเพิ่มบทบาทของคณะกรรมการประสานงานสาธารณสุขระดับอำเภอ (คปสอ.) และการใช้ระบบบริการสุขภาพระดับอำเภอ (district health system) เพื่อการติดตามประเมินผล ทั้งนี้ ควรมีผู้รับผิดชอบหลักเพื่อจัดการปัญหาการขาดความเชื่อมโยงของระบบ
บทคัดย่อ
Health service provision in urban area is a key challenge in Thailand as there is only tertiary care
hospital and a network of health center provides curative and health prevention services. As a result,
primary care services seem to be neglected. Recently, there are interventions to upgrade health health promotion services in Mueang districts of Nakhon Ratchasima and Burirum provinces. Capitation
budget for out-patient care is now transferred to CUP instead of provincial hospital. This study aims
to explore process in setting up those autonomous CUPs as well as key success factors and remaining
challenges in these provinces to be lessons learned for other provinces.
We reviewed documents and interviewed key informants who involved in setting up autonomous
CUPs or were working in those CUPs. Results showed that main purposes of autonomous CUPs were
to reduce crowdedness of provincial hospitals and to improve quality and access of health services
at health centers. One major change after the implementation was the increased numbers of staff
especially those of medical doctors and supporting staff. Key success factors are consistent with
policy direction at provincial and district levels as well as availability of retired medical doctors who
were key human resources. The remaining challenges were to increase active role of District Health
Coordinating Committee, integrate district health system principle and appoint responsible persons to
coordinate health service system within the district.
