การใช้กระบวนการพัฒนาและรับรองคุณภาพโรงพยาบาลเพื่อการพัฒนาบทบาทด้านการสร้างเสริมสุขภาพของโรงพยาบาล

Abstract

เป้าประสงค์ของโครงการวิจัยนี้คือความพยายามที่จะใช้กระบวนการพัฒนาและรับรองคุณภาพโรงพยาบาล (HA) มาช่วยพัฒนาการสร้างเสริมสุขภาพ (HP) ในบริบทของโรงพยาบาลให้กว้างขวางยิ่งขึ้น วัตถุประสงค์ของโครงการวิจัยที่ตั้งไว้มีสองข้อ ข้อที่หนึ่งคือ “ศึกษาการสร้างเสริมสุขภาพในโรงพยาบาลที่ผ่านการพัฒนาและรับรองคุณภาพโรงพยาบาลแล้ว เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างกระบวนการพัฒนาคุณภาพกับการสร้างเสริมสุขภาพและปัจจัยอื่นๆ ที่อาจเกี่ยวข้องรวมทั้งความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดของการสร้างเสริมสุขภาพ” และข้อที่สองคือ “สร้างกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อให้เกิดความกระจ่างในความสัมพันธ์ที่กล่าวถึงข้างต้น เพื่อนําไปใช้ในการขับเคลื่อนกระบวนการสร้างเสริมสุขภาพของโรงพยาบาล” ผลการศึกษาพบว่า (1) โรงพยาบาลทุกแห่งให้บริการส่งเสริมสุขภาพตามแนวคิดการส่งเสริมสุขภาพแบบดั้งเดิม และมีการจัดกิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพ (Program-based HP) โดยยังไม่มีการนําแนวคิดเรื่องการเพิ่มพลังอํานาจมาใช้สําหรับกระบวนการ HA มีบางส่วนทับซ้อนกับ HP (2) ไม่มีโรงพยาบาลแห่งใดใช้รูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพในการดูแลรักษาผู้ป่วย (Cared-based HP) เป็นการยืนยันว่ายังไม่มีการใช้แนวคิดการสร่างเสริมสุขภาพตามกระบวนทัศน์ใหม่ (3) โรงพยาบาลส่วนใหญ่ยังสับสนว่า ควรจะมีบทบาทด้านการสร้างเสริมสุขภาพอย่างไร (4) กระบวนการ HA มีเครื่องมือเพื่อใช้ในการพัฒนาต่อเนื่อง ได้แก่ PDCA แต่มีการใช้จริงน้อย (5) กระบวนการ HA ได้ให้หลักการเรื่องการทํางานเป็นระบบ แต่การดําเนินการเรื่อง HP ยังอยู่ในรูปแบบกิจกรรมเป็นเรื่องๆ ที่ไม่เกี่ยวเนื่องกัน ยังไม่พบความพยายามที่จะทําให้เป็นระบบ การเรียนรู้ข้างต้นได้นํามาปรับแบบจําลอง และนําไปเผยแพร่ผ่านเครือข่ายการเรียนรู้ในโรงพยาบาลที่ผ่านการรับรอง HA ตั้งแต่ระดับบันไดขั้นที่หนึ่งขึ้นไป เป็นการดําเนินงานตามวัตถุประสงค์ข้อที่สองของโครงการที่ว่า “สร้างกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อให้เกิดความกระจ้างในความสัมพันธ์ที่กล่าวถึงข้างต้น เพื่อนําไปใช้ในการขับเคลื่อนกระบวนการสร้างเสริมสุขภาพของโรงพยาบาล” มีโรงพยาบาลที่เป็นเป้าหมายหลัก 11 แห่งและที่เป็นเป้าหมายรองอีก 29 แห่ง นับเป็นการดําเนินงานเพื่อการเรียนรู้วงจรใหม่ตาม Soft Systems Methodology ด้วย ได้ผลว่าโรงพยาบาลในเครือข่ายได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันได้เป็นอย่างดี มีการพัฒนาเพิ่มขึ้นชัดเจน มากบ้างน้อยบ้างตามศักยภาพของโรงพยาบาลแต่ละแห่ง ส่วนใหญ่เห็นว่าโครงการนี้มีส่วนสําคัญที่ช่วยทําให้เข้าใจแนวคิดเรื่องการสร้างเสริมสุขภาพ และการเพิ่มพลังอํานาจดีขึ้น ถึงระดับนําไปใช้จริงได้มีรูปธรรมนํามาแสดงเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในรูปแบบของนิทรรศการโปรแกรมการสร้างเสริมสุขภาพ ที่มีการเพิ่มพลังอํานาจ และในการจัดนิทรรศการครั้งต่อมาก็มีการนําเสนอโปรแกรมการสร้างเสริมสุขภาพที่มีทั้งการเพิ่มพลังอํานาจและมีการใช้ PDCA ซึ่งเป็นการย้ำให้เห็นความเชื่อมโยงระหว่างกระบวนการ HA กับ HP ซึ่งขอเสนอว่าควรเริ่มต้นด้วย Care-based HP ก่อนจะขยายเชื่อมโยงไปสู่ประเด็นอื่นๆ เพื่อความสะดวกและความสบายใจของผู้ปฏิบัติงาน